Urfalı Mateos'un dilinden 1114 Maraş depremi
Yaşadıkları dönemi kaleme alan kişiler hem toplumların hafızası hem de tarihteki önemli kaynaklar olmuşlardır. Kadim yerleşim merkezi Anadolu farklı kimseler tarafından kaleme alınarak tarih boyunca göz önünde bulunmuştur. Anadolu hakkındaki en önemli kaynaklardan biri ise Tarihçi Mateos'un yazdıklarıdır. 10 ve 11. yüzyıllarda Anadolu'da yaşayan Urfalı Mateos'un kaleme aldığı tarihi olaylar arasında en dikkat çekenlerden biri de 1114 tarihli Maraş depremidir.
🔷 Dünya tarihinde her yüzyıla damgasına vuran başlıca olaylar vardır. Kimi insan eliyle vuku bulan kimi de ilahi bir şekilde doğa olayları şeklinde gerçekleşen afetler büyük yıkımlara ve can kayıplarına neden olur.
🔷 Dünya tarihi boyunca savaşlardan sonra en çok can kaybı depremlerde gerçekleşti. Bir doğal afet olan depremler her yüzyılda büyük oranda insan kaybına sebep oldu.
🔷 Tarihi kaynaklardan öğrendiğimiz bilgileri bizlere yaşadıkları dönemi aktaran yazarlar, müellifler sayesinde öğreniriz. Tarih, bir toplumun başlıca kaynakları arasında yer alan ilim dalıdır. Eski Anadolu tarihini aktaran en önemli kişilerden biri ise Urfalı Mateos'tur. Hangi tarihte doğduğu net olarak bilinmeyen Mateos, 10 ve 11. yüzyıllarda hayat sürer.
🔷 952-1136 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Mateos, Urfa'da doğup büyüdüğü ve ölene dek orada yaşadığından ötürü Urfa'lı Mateos olarak anılır. Ermeni kökenli olan Mateos, Manastır Başrahibi iken günlük tutar.
🔷 Mateos, olayları günü gününe kaleme almış olması nedeniyle önemli bir kaynaktır. Mezopotamya'nın kadim şehri Urfa'da yaşayan yazar, akıcı üslupta yazdığı eserinde yer alan fiziki ve duygusal tasvirlerle birlikte dönemin daha net anlaşılmasını sağlar.
Maraş depremi
🔷 Mateos'un eserinde anlattığı en önemli olay ise şüphesiz Maraş depremidir. Maraş, Orta Çağ'da Anadolu'nun önemli şehirlerinden biri olmasından ötürü kalabalık bir nüfusa sahiptir. Şehrin tarihte başına gelen en büyük olaylardan biri 1114 yılında gerçekleşen büyük depremdir.
🔷 Urfa'da yaşayan dönemin tanığı Mateos, 29 Kasım 1114 yılında herkesin uyuduğu bir vakitte sabaha karşı meydana gelen büyük depremi tüm ayrıntılarıyla kaleme alır.
"Maraş'ta sabaha karşı herkes uykudayken daha önce benzeri görülmemiş korkunç bir şey oldu. Herkes uykudayken gürültü koptu ve tüm dünyada karalar ve dağlar yerinden oynadı."
🔷 Mateos depremi bir "ilahi azap" olarak tanımlayarak şöyle ifade eder:
"Bu sene ilahi gazap tüm yaratılmışların üzerine indi. İnsanlar dinsizliğin günahlarla dolu yoluna yönelip Tanrı'nın tüm emir ve buyruklarına karşı gelmişlerdi. Ne prensler, ne askerler, ne kanun adamları, ne önderler, ne de din adamları Tanrı'nın yolunda sabittiler. Aksine Tanrı'nın en büyük günahlar arasında saydığı bedeni ve dünyevi arzularının peşindeydiler."
🔷 Urfalı rahip, depremin insanların derin bir uykudayken gerçekleştiğini, bütün dünyada hissedilen bir patlama olduğunu, karaların ve dağların yerinden oynadığını belirtir. Bu ifadeler, yaşanan afetin dehşet verici büyüklüğünü gösterir.
