Arama
1918’de İstanbul’u etkisi altına alan İspanyol (domuz) gribi
Tarih boyunca insanoğlunun uğraştığı felaketlerden birisi de salgın hastalıklardır. Teknolojinin ilerlemesi, sağlık alanında pek çok gelişmeyi de beraberinde getirmiş olsa da bazı salgın hastalıklar geçmişten günümüze ne yazık ki hala varlığını sürdürüyor. Bu sıralar gündemimizi epey meşgul eden domuz gribi olarak bilinen İspanyol gribi, söz konusu salgın hastalıklara örnek. Peki günümüzde de etkisini gösteren bu gribin, 1918-1920 yılları arasında bütün dünyayı kasıp kavurduğunu ve binlerce insanın ölümüne sebebiyet verdiğini biliyor muydunuz? Osmanlı'nın son yıllarına denk gelen bu hastalık İstanbul'da nasıl bir yankı bulmuş, kaç kişi yaşamını yitirmiş, hükümet bu konuda nasıl önlemler almış? Bütün bu soruların cevabı işte sizlerle…
Yakın zamanlara kadar ara sıra kendisini gösteren ve dünyayı tehdit eden domuz gribi, 1918-20 tarihleri arasında bütün dünyayı etkisi altına almış. Domuz gribi Amerika'nın dünyaya verdiği zararlardan yalnızca bir tanesi. 20. Yüzyılda Birinci Dünya Savaşı'nın son yıllarında ortaya çıkan ve oradan Avrupa'ya geçerek tüm dünyaya yayılan bu grip, nedense "İspanyol" gribi olarak adlandırılmış. Aynı zamanda ilk grip salgını olarak da kayıtlara geçmiş. 1918 yılında 1918 salgınında, yaklaşık iki yıl içerisinde 500 milyon kişi hastalığa yakalamış ve 50 ila 100 milyon gibi korkunç rakamlarda insanlar hayatını kaybetmiş.
İstanbul, 1918-20 yılları arasında yalnızca domuz gribi ile değil, veba, tifüs frengi, verem, çiçek gibi hastalıklarla uğraşmaktaydı. Hatta öyle ki bu hastalıklar gündelik hayatın yanında edebiyatta da yansımalarını göstermiş, Servet-i Fünun edebiyatındaki roman kahramanları sürekli hastalıklarla boğuşan bireyler olduğu için bu dönem, "nane-limon edebiyatı" olarak da anılmış.
O dönemlerde pek çok salgın hastalıkla mücadele eden İstanbullular, Amerika menşeli bu yeni grip türüyle Eylül 1918'de tanışmış. Salgın İstanbul'da üç aşamalı olarak seyredilmiş, ilk aşaması kolay atlatılsa da Ekim ayında başlayan ikinci aşaması fazlasıyla sancılı olmuş. Dönemde "İspanyol nezlesi", "İspanyol gribi", "Grip İspanyol" ve "İnfluanze" olarak adlandırılan bu grip, yalnızca İstanbul'da değil Anadolu'da da etkisini göstermiş.
Grip yalnızca İstanbul'u değil, tüm Anadolu'yu da etkisi altına almış. Ali Şükrü Çoruk'un Osmanlı'nın Son Yılları isimli çalışmasında aktardığına göre gazetelerde özellikle Çorum'da günde 30-40 kişinin vefat ettiği yazılmış ve Anadolu'dan İstanbul'a çekilen telgraflardan anlaşıldığı üzere hastalık baş edilemez bir hale gelmiş. Telgraflarda ayrıca hükümetten doktor ve ilaç istenmiş, hükümet ise dönem koşullarında elinden geldiğince bu yardım taleplerini karşılamaya çalışmış. Çoruk'un ifade ettiği üzere Aspirin en çok gönderilen ilaçların başında.
Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan İmparatorluk, savaş sebebiyle alt üst olan sosyal düzenin yanında bir de Amerika'dan gelen domuz gribiyle uğraşmış. Zaten dönemdeki olumsuz atmosferin etkisiyle korku içerisinde hayatlarını sürdüren İstanbul halkı, Ekim ayında hastalığın öldürücü yüzüyle karşı karşıya kalmasıyla büyük bir panik yaşamış.