8 maddede Enderun nedir, ne zaman kuruldu?
Enderun, Osmanlı'da idari ve askeri kadronun yetiştirilmesi için teşkil edilen saray eğitim kurumu demektir. I. Murad zamanında kurulup, Osmanlı Devleti'nin son zamanlarına kadar varlığını sürdüren Enderun Mektebi'nde Kur'an-ı Kerim, tefsir, hadis, kelam gibi dini dersler; edebiyat, dil bilgisi, Arapça, Farsça ile matematik, coğrafya, mantık gibi müspet ilimler dersleri okutulurdu. Sizler için 8 maddede Enderun ile ilgili bilinmesi gerekenleri derledik.
Enderun, Osmanlılarda idari ve askeri kadronun yetiştirilmesi için teşkil edilen saray eğitim kurumu demektir. Enderun Mektebi ise I. Murad zamanında Edirne alındıktan sonra 1363 yılında kurulup, zamanla çeşitli değişikliklere uğramakla beraber Osmanlı Devleti'nin son zamanlarına kadar (1908) varlığını sürdüren bir saray okuludur. Fatih Sultan Mehmet döneminde geliştirildi.
Enderun, Farsça "sarayın iç kısmı" demektir. Enderun mektebine alınan çocuklara, Kur'an-ı Kerim, tefsir, hadis, kelâm gibi dini dersler, edebiyat, inşa (şiir), dil bilgisi, Arapça, Farsça gibi dil ve edebiyat dersleri ve matematik, coğrafya, mantık gibi müspet ilimler dersleri okutulurdu. Bir taraftan da Osmanlı saray geleneği ve görgüsüyle, protokol kaideleri ve bürokratik işler öğretilirdi. Bunların yanında çeşitli sanat kollarında beceriler kazandırıldığı gibi sportif faaliyetlere de yer verilirdi.
Her salı 21:00'de Vav Radyo'da, Fikriyat'ın kıymetli yazarlarından Prof. Dr. İsmail Güleç ve eğitimci - yazar İhsan Ayal'ın sunduğu "Enderun Sohbetleri" programının podcast kayıtlarını buradan dinleyebilirsiniz
Mülki ve askeri idarecilerin yetiştirildiği bu mektep, Osmanlı merkez ve taşra bürokrasisinde gerekli insan gücü kaynağını oluşturdu. Osmanlı ideolojisi veya zihniyetinin öğretilip geliştirildiği temel eğitim birimini teşkil etti.
Enderun'un II. Murad veya Fatih Sultan Mehmed dönemlerinde açılmış olduğu ileri sürülür. II. Murad zamanında Edirne Sarayı'nda teşkil edildiği, ancak gerçek teşkilâtına Fâtih döneminde kavuştuğu söylenebilir. Hedef, askeri temele dayanan Osmanlı Devleti'ne yetenekli kumandan yetiştirmek ve sağlam yönetici kadroları temin etmekti. Bu eğitim kurumu için ırk veya kan bağı yerine kültür ve disiplin temel prensipler olarak benimsendi.
Aileleriyle hiçbir ilgileri kalmayan, devşirme yoluyla sağlanmış çocukların Enderun'a alınmadan önce belli bir alt eğitimden geçmiş olmaları gerekiyordu. Hıristiyan ailelerden devşirilen çocuklar öncelikle Müslüman Türk aileleri yanında Türkçeyi, İslâmî esasları ve adabı öğrenir, daha sonra Edirne, Galatasaray, İbrâhim Paşa (bir ara İskender Çelebi) saraylarında bedenî ve ruhî kabiliyetlerini geliştirecek dersler ve tâlimler görürlerdi.
Bunlara "acemi oğlanları" denilirdi. Acemi oğlanları, buradaki belirli tâlim ve terbiyeden sonra "çıkma" adıyla ayrılarak çeşitli askerî birlikler içerisine dağıtılır, üstün yetenekli olanlar ise daha yüksek seviyede bir eğitime tâbi tutulmak üzere Enderun'a alınırdı.
Osmanlı devrinde Türkçenin devlet dili olarak hâkim olmasının bir başka sebebi de Enderun Mektebi'dir. Enderun, saray içinde bir okuldur. Sarayda, orduda ve hükûmet işlerinde çalışacak memurları ve hizmetlileri yetiştirmek bu okulun görevi idi. Fatih tarafından açıldığı bilinen bu okula, acemi oğlanlar arasından öğrenci seçilirdi.
Enderun'da eğitim beş konu üzerinde toplanmıştı:
Fen, matematik ve coğrafya eğitimi
Beden eğitimi
Uygulamalı idari işlerin eğitimi
Yeteneklerine uygun bir sanat eğitimi
Teorik olarak İslami bilgiler ve dil eğitimi (Osmanlıca, Arapça ve Farsça)
