Toplumsal bir dayanışma: Ahilik
Medeniyetimizin en verimli kurumlarından olan Ahilik, insanlar arasında yardımlaşma ve dayanışmayı sağlarken aynı zamanda insanların bir sanat ve zanaat ile uğraşmalarına vesile olarak nitelikli insan yetiştirilmesini de sağladı. Bunun yanında teşkilat, insanların ahlaki gelişimlerini de önemseyerek faydalı birey, faydalı toplum düsturunu Anadolu'da sağlamlaştırdı. Sizler için İslam'daki meslek ahlakıyla da ilişkilendirilen ahiliği araştırdık.
🔶 Ahlak kavramı dilimizde iki manaya gelir. Birincisi insanların toplum içinde uyması gereken kural ve ilkeler bütününü oluştururken ikincisi ahlak felsefesini belirtir. Ahlak bilgisi, ahlak felsefesi ya da diğer bir adıyla etik, insanın eylemlerini özel bir alan olarak araştırır.
🔶 Meslek etiği, uygulamalı bir ahlak bilgisidir. İş hayatında karşılaşılan tüm ahlaki sorunları inceler. Bu sorunlar, çalışanlar arasında, çalışanlarla yöneticiler arasında, işletme ve işletmeyle ticarette bulunanlar arasında olabilir.
🔶 İş ahlakı terimi çalışma ve meslek ahlakını da içerir. Çalışma ahlakı dendiğinde bir toplumda işe ve çalışmaya karşı tutunulan tavırlar anlaşılır. Bir toplumun işe yönelik tutumu bir başka toplumdan farklılıklar gösterebilir.
🔶 İslâm meslek ahlakının temellerinde toplumun çeşitli katmanları arasında farklı yaklaşımlar söz konusu olabilir. Bazı toplumlar ya da toplumsal kesimler işe yönelik olumlu bir tutum geliştirirken bazıları işten çok dinlenme ve eğlenceyi ön plana alır. Örneğin bazı insanlara göre çalışma yaşamda başlı başına bir amaçtır. Bu tür insanlar tutumlu, çalışkan, dürüst olan kişilerdir. İşe ve çalışmaya bu tür bir yaklaşım göstermeye "çalışma ahlakı" adı verilir.
🔶 İslâm dininin temel ilkesi ise tevhid yani Allah'ın (CC) birliği ilkesidir. Bu ilke iş ve ticaret yaşamında da etkisini gösterir. İş ahlakı açısından İslâmiyet'in önemli bir özelliği de Hz. Peygamber'in (SAV) bizzat ticaretle uğraşmış olmasıdır. Bu nedenle ticaret ve ticaretten elde edilen kazanç İslâm tarafından küçük görülmez, tam tersine övgü görür.
🔶 İslâm meslek ahlakında, tevhid ilkesi gereğince bir Müslüman kainattaki her şeyin ve kendisinin Allah'a (CC) ait olduğunu kabul ettiği için düşüncesinden ve davranışlarından sapmamalıdır. Allah (CC) verdiğini geri alabildiğinden Müslüman alçak gönüllü ve mütevazı olmalıdır. Müslüman ayrıca Allah'ın (CC) rahmet ve yardımından da ümidini kesmez. Tevhid kelimesinin en önemli sonucu Müslümanın Allah'ın (CC) emirlerine riayet etmesi, yasaklarından kaçınması ve doğru olanı yapmasıdır.
🔶 Tevhid ilkesi gereğince bir Müslüman kainattaki her şeyin ve kendisinin Allah'a (CC) ait olduğunu kabul ettiği için düşüncesinden ve davranışlarından sapmamalıdır. Tek iktidar sahibi ve her şeyi bilen sadece Allah (CC) olduğundan Müslüman Allah (CC) dışında hiçbir güçten korkmamalıdır.
🔶 Allah (CC) verdiğini geri alabildiğinden Müslüman alçak gönüllü ve mütevazı olmalıdır. Müslüman ayrıca Allah'ın (CC) rahmet ve yardımından da ümidini kesmez. Tevhid kelimesinin en önemli sonucu Müslümanın Allah'ın (CC) emirlerine riayet etmesi, yasaklarından kaçınması ve doğru olanı yapmasıdır.
🔶 Sahip olanla olmayan arasındaki dengeyi korumak için Allah (CC) vermenin önemini vurgulayarak gösterişçi tüketimi yasaklar. Kur'an'da bu dengeyi korumayı yansıtan İsra Suresi 35. ayette Müslüman tacirlere şöyle seslenir:
"Ölçtüğünüz zaman dürüst olun. Doğru terazi ile tartın. Bu hem ticaretiniz için daha hayırlı hem de akıbet yönünden daha güzeldir."
🔶 Allah'ın (CC) bize ihsan ettiği özgür irade ile insanlar bir sözleşme yapma, onu devam ettirme ve sözleşmeyi bitirme hakkına sahiptir. Allah'a boyun eğmiş bir Müslüman yaptığı bütün ahitleşmeleri yerine getirir.
🔶 Sorumluluk kavramı bağlamında İslâm'da farz-ı ayn ve farz-ı kifaye ayrımı vardır. Farz-ı kifaye toplumsal sorumlulukları, farzı ayn ise bireysel sorumlulukları ifade eder. Ticaret ile uğraşan bir Müslümanı ahlak dışı davrandığında işin baskısını ya da herkesin aynı şekilde ahlak dışı davrandığını ileri sürerek kendini haklı çıkaramaz. Kişi yaptığı eylemlerden sorumludur. İhsan ya da iyilikte bulunma, kişinin hiçbir yükümlülüğü yokken başkalarına faydalı işler yapmasıdır. İyilik İslâm'da hep teşvik edilir.
"Sizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülüğü meneden bir topluluk bulunsun."
(Âl-i İmrân sûresi, 104)
