Bir döneme ismini veren Köprülü Mehmed Paşa kimdir?
Osmanlı'nın en güçlü sadrazamı Köprülü Mehmed Paşa, imparatorluk tarihinde daha önce benzeri görülmemiş uygulamalara imza attı. Aldığı önlemlerle devleti tekrar eski gücüne döndüren Köprülü Mehmed Paşa, 17. yüzyılda devlet idaresinin ön saflarında yer aldı; 6 sadrazam ve birçok devlet adamı yetişen Köprülüler ailesinin de kurucusu oldu. Peki, Köprülü Mehmed Paşa sadrazamlık görevini kabul etmek için hangi şartları ileri sürmüştü? Ölüm yıl dönümünde hayatı hakkındaki bilgileri derledik.
◾ Köprülü Mehmed Paşa, Arnavutluk'un Berat sancağına bağlı Rudnik (Ruznik) köyünde doğdu. Sipahi olarak görev yaptığı yıllarda Amasya'ya bağlı olan Köprü kazasının voyvodasının kızıyla evlenmişti. Burada görev yapmasından ve hanımının memleketinden dolayı Köprülü olarak anıldı.
◾ Enderun'da yetişen Köprülü, kethüdalıktan valiliğe kadar devletin çeşitli makamlarında bulundu, zamanla daha da yükselip devletin gayet fena bir vaziyette olduğu bir dönemde, 5 Eylül 1657'de Dördüncü Mehmed ile annesi Tarhan Sultan tarafından sadrazamlığa getirildi.
◾ Çeşitli saray görevlerinde çalıştıktan sonra taşrada görev alan Köprülü Mehmed Paşa'nın devlet görevleri inişli çıkışlı oldu. Celalilere karşı savaşta yenilerek gözden düştü fakat daha sonra İstanbul'a gelerek vezirliğe yükseldi. Ancak çok geçmeden vezirlikten alınarak sürgüne gönderildi. Bundan sonra önemsiz sayılan görevlerde bulundu. Hatta bir ara hazineye olan borcundan dolayı tutuklandı.
◾ Köprülü Mehmed Paşa, dürüst ve yetenekli biri olarak biliniyordu. 1650'li yıllarda imparatorluk güç bir durumdaydı. Özellikle de Venedik'in Çanakkale Boğazı ve Anadolu kıyılarındaki ablukası kaldırılamıyordu. Köprülü Mehmed Paşa, Köprü'de bulunduğu sırada, dostları Reisülküttap Mehmed Efendi ve Mimarbaşı Kasım Ağa, Valide Sultan'a devleti içinde bulunduğu durumdan kurtaracak kişinin o olduğunu söyledi.
◾ Köprülü Mehmed Paşa, 15 Eylül 1656'da sadrazam olurken görevi kabul etmek için bazı şartlar ileri sürmüştü. Bu Osmanlı tarihinde daha önce benzeri görülmemiş bir durumdu. Sadrazamlığa tayin olanlar bunun için padişaha duacı olurken, bu yaşlı devlet adamı şartlar öne sürerek sadrazamlığa geliyordu.
◾ Sadâreti bazı şartlar ileri sürerek kabul etmesindeki maksat devleti içine düştüğü durumdan kurtarmaktı. Köprülü'nün sadaretine kadar geçen sekiz yıllık zaman içinde on üç sadrazam değişmiş olmasına rağmen muktedir bir sadrazam bulunamamıştı.
◾ Köprülü, daha önceki sadrazamların, askerin ve sarayın müdahalesinden dolayı iş yapamadığını biliyordu. Seleflerinden daha geniş yetkilere sahip olmadan, devlette devam eden düzensizliği ortadan kaldıramaz ve Venediklileri yenemezdi.
◾ Bunun için, padişahtan sadece kendisini kararlarının uygulanacağına dair söz aldı. Bütün tayin ve azilleri sadrazam yapacaktı. Padişah sadrazamla ilgili çıkarılacak olumsuz söylentilere itibar etmeyecekti.
◾ Sadrazamın işi oldukça zordu. Devlet otoritesi iyice bozulmuştu. Köprülü ilk iş olarak sadrazam olmasıyla makam kaybedenlere karşı kendisini emniyete aldı. Eski sadrazam sürüldü ve çevresi dağıtıldı. Devletin üst mevkilerine kendi adamlarını getirtti.
◾ IV. Murad devrinden itibaren İstanbul'da büyük bir güç haline gelen Kadızadelilere karşı harekete geçti. Mallarına el konularak liderleri Kıbrıs'a sürüldü. Bu hadise dışarıdan zayıf gibi görülen devletin, gerektiğine ipleri nasıl kolaylıkla ele alabildiğini gösterir. Yıllarca İstanbul'da istediklerini yaptıran, devlet işlerine müdahale eden Kadızadeliler bir günde bitirilmişti.
