Biruni gözüyle Hint inancı ve kültürü
Biruni, astronomi, matematik, fizik, tıp, coğrafya, tarih ve dinler tarihi alanlarında önemli eserler veren, çağının ötesinde evrensel bir dehaydı. Aralarında yakınlık ilişkisi bulunmayan farklı din ve mezheplere dair araştırmaların eksik kalacağını ve yanılgıya düşülebileceğini savunmuş; bu konuda "Bu öyle yaygın bir beladır ki hasım ve muhaliflerine ait görüşleri nakledenlerden pek az kimse bu beladan kurtulabilmiştir" demişti. Biruni, Hint inancı, kültürü ve coğrafyasına dair bir eser kaleme almış; Müslümanlara bu inancı doğru anlatabilmek için kaleme aldığı eseri, Hindoloji alanında yapılmış ilk ciddi çalışma olarak tarihe geçmişti.
Biruni, Tahkîku mâ li'l-Hind adlı eserinde, Hint inancı, kültürü ve coğrafyasına değinir. Eserin tam adı Tahkîku mâ li'l-Hind min makûletin makbûletin fi'l-ʿakl ev merzûle'dir.
1017-1030 yılları arasında kaleme alındığı tahmin edilen eser, Hindoloji alanında yapılmış ilk ciddi çalışma olarak ün kazanmıştır.
Biruni'nin dinî, içtimaî ve tabii ilimlere olan hâkimiyetini ortaya koyduğu eser, her biri ortalama dört beş sayfa hacminde 80 bölümden oluşur.
Hint kültürünün temel özellikleri, Hinduların inancına göre tanrı, görünür ve görünmez âlemler, nefis-beden ilişkisi, ruh ve ruh göçü, cennet ve cehennem, nihaî kurtuluşun mahiyeti ve buna ulaşma yöntemleri, yaratılmışların türleri ve niteliklerine değinmiştir.
Tahkîku mâ li'l-Hind'de, Hindularda kast sistemi ve farklı kastlara özgü kurallar, kutsal metinler, dinî ve medenî hukukun kaynağı, putperestlik ve putlar, kurban ve kefâret törenleri, kutsal yerler ve ziyaret adabı, sadakalar, davalar ve cezalardan söz edilir.
Ayrıca yeme içme adabı, dinî bayramlar ve oruç günleri, uğurlu ve uğursuz günler, evlilik, miras ve ölümle ilgili uygulamalar gibi hayatın her alanıyla ilgili ayrıntılı bilgiler içerir.
Eserde ayrıca Hint dili ve edebiyatı, düşüncesi, coğrafyası, tarihi, astronomisi ve astrolojisi gibi Hint kültürü ve bilimine ait hemen her konuda faydalı bilgiler yer alır.
Biruni eserinde kendi yerine Hinduları konuşturmayı ve onların eserlerinden uzun alıntılar yapmayı tercih etmiştir.
Eserin müellifi Biruni, Hint inanç ve kültürünü kaleme alma sebebini şu satırlarla açıklar:
"Bir gün üstad Ebu Sehl et- Tiflisi'yi ziyaret ettiğimde onu, Mutezile hakkında kitap yazan birini, bu mezhebin görüşlerini yanlış yorumladığı için eleştirirken buldum. Çünkü o yazar Mutezileye ait "Allah bizatihi âlimdir" sözünü "Allah'ın ilmi yoktur." tarzında aktararak insanlara, Mutezile bilginlerin Allah'a cahillik isnat ettiklerini göstermek istemişti.
Ben de, "Bu öyle yaygın bir beladır ki hasım ve muhaliflerine ait görüşleri nakledenlerden pek az kimse bu beladan kurtulabilmiştir" dedim."
