Cesetler üzerinde teşrih yapan Osmanlı hekimi
Dünya tıp tarihinde, organ naklinin ilk emarelerinin Osmanlı'da görüldüğünü biliyor muydunuz? Peki ya, Avrupa'nın hayvanlar aracılığıyla kötü muamele ettikleri bir dönemde, Osmanlı alimlerinin akıl hastalarını müzikle tedavi ettiğini ve onlara özel hastaneler kurduklarını? Peş peşe gerçekleştirilen seferler ve salgın hastalıklar nedeniyle Osmanlı'nın en çok ihtiyaç duyduğu alanlardan biriydi, tıp ilmi. İslam alimlerinden aldıkları mirası, daha ileriye taşıyan Osmanlı'ya dair, tıp tarihinde bilinmeyenleri sizler için derledik.
Tıp ilmine daima önem veren ve onu geliştirmeye çalışan Osmanlı âlimleri, İbn-i Sinâ'nın açtığı yolda ilerlemişler, onun tıp alanındaki keşiflerine ilaveler yapmaya çalışmışlardı.
17'inci asırdan itibaren, tıp ilmine Batı'dan alınan bilgiler de dâhil edilmeye başlandı. Bilhassa amelî tıbba önem vermişler, hastanelerini iyi şartlar içinde tutmaya gayret göstermişlerdi.
Bu derecede savaşan bir devletin, pratik tıbba ve cerrahiye ağırlık vermesi ise oldukça doğal bir gelişmeydi.
Operatör Amasyalı Sabuncuoğlu Şerafeddîn, 1465'te Fatih Sultan Mehmet'e sunduğu Türkçe Cerrâhiyye-i İlhâniyye'sinde, devrinin operatörlük sanatını renkli resimler de koyarak çok iyi izah etmişti.
Sonraki asırda Antakyalı Davud, bu yolda devam etti. 15'inci asırda Ahî Çelebi, idrar yolları üzerindeki mühim eserini yazdı.
17'inci asır başlarında Şeyhu'l Haremeyn Şemseddîn Efendi, kaleme aldığı Teşrîhu'l Ebdân'ında, Vasabius'un De Humani Corporis Fabrica'sından faydalandı. Osmanlı tıp kitaplarının bir kısmı resimliydi.
İstanbul'un fethinden önce Hacı Paşa, Şifâ'ü'l Eskaam'ında hastalıkların klinik arazi ve teşhisini çok iyi açıklamıştı.
16'ıncı asır sonlarında, Kaamûsü'l Hikme ve't Tıb'ta Arapça tıp terimleri Türkçeleştirilmeye başlandı. Ahmed bin Mehmed, İstanbul'da tıp tahsil etmiş, Hindistan'a gidip Şâh-ı Cihân'ın hususi hekimi olmuş, İstanbul'a dönüp Kaamûsü'l Enbâ'sını telif etmişti.
Organ naklinin ilk emareleri de görülmüştü. IV. Murâd'ın hekimi Emîr Çelebî, 1624'te Enmûzec fi't Tıbb'ında cesetler üzerinde teşrih yaptığından bahseder.
Ayaşlı Şaban Efendi'nin eş-Şifâ fi Tedbîri'l Mevlûd'u, kadın, doğum ve çocuk hastalıkları üzerinde devrinin en iyi eseriydi.
18'inci asırda artık Avrupa tıp kitapları, doğrudan Türkçe'ye tercüme edilmeye başlandı.
Akıl ve ruh hastalıkları çoktan ayrı branşlar olarak ayrılmıştı. Sinoplu Mü'min Çelebî, 1453'ten önce II. Murâd'a sunduğu Zahıyre-i Murâdiyye'sinde 25 bâb halinde akıl, ruh, sinir hastalıklarını incelemişti.
Sonra ünlü Osmanlı akıl ve ruh hastaneleri yükselmeye ve tıp medreselerinin ihtisas klinikleri olarak da kullanılmaya başlandı.
Osmanlılar 19'uncu yüzyıla kadar akıl ve ruh hastalarının tedavisinde dünyanın en üstün çizgisini muhafaza ettiler.
Şuûrî Efendi, Mir'at Emzice'sinde, ruh hastalarının musiki ile tedavisini anlatır. Akıl hastalarını tedavi etmeyi Avrupa, Türklerden öğrenmiş; Avrupa'dan çok önce akıl hastalarına özel hastaneler kurmuşlardı.
1818'de Fransa'da akıl hastaları, hasta kabul edilmez; hayvanlardan ve canilerden kötü muamele görür, eski asırlarda ise yakılırdı. Osmanlı devletinde yaşayan Rumlar da, Türklerin delileri hastaneye yatırması ile alay edip kendi cemaatlerindeki delileri, vücutlarına giren şeytanı kovmak için döver, aç ve susuz bırakırlardı.
