Arama
Yüzyıllardır devam eden Çin zulmü
Doğu Türkistan halkı, yüzyıllardır Çin zulmü altında yaşam mücadelesi vermektedir. Bu zorlu çaba, Uygur Kağanlığının kurulduğu andan günümüze kadar devam etmektedir. Rus ve Çin devletleri, birbirlerine karşı üstünlüklerini göstermek amacıyla Türkistan'ın yakasına yapışan iki kanlı eldir. Kirli emellere sahip bu devletlerden kurtulmak için Yakup Han Bedevlet, Alihan Töre, Osman Batur, İsa Yusuf Alptekin gibi nice yiğitler vatanları uğruna kendileri siper etmiştir... Peki, Uygur Türklerine yapılan bu zulüm nasıl ve neden başladı?
🔸 Göktürk İmparatorluğu
Asya Hun İmparatorluğunun yıkılması, bir yenilgi değildir. Türk boyları bu kez Göktürk bayrağı altında tekrar birlik olmuşlardır. Bu imparatorluk da taht kavgaları yüzünden Doğu Göktürkler ve Batı Göktürkler olarak ikiye bölünür. İkiye bölünmelerinden sonra, Çin'in saldırıları karşısında devlet iyice zayıflamış, beraberinde yenilgiyi de getirmiştir. O sırada Doğu Göktürk lideri İşpara Kağan, Çin'in sinsi planını fark eder ve imparatora şunları söyler:
"Size bağlı kalacak, haraç verecek, kıymetli atlar hediye edeceğim. Fakat dilimizi değiştiremem, uzun saçlarımızı kestiremem, halkıma Çin elbiseleri giydiremem. Adetlerinizi, kanunlarınızı almama imkân yoktur. Çünkü bu bakımdan bütün milletim hassasiyetle çarpan tek kalptir."
🔸 II. Göktürk Devleti (Kutluk Devleti)
682 yılında Türkler, Kutluk Kağan önderliğinde tekrar Çin'e karşı bağımsızlıklarını ilan ederler ve II. Göktürk diğer adıyla Kutluk Devleti kurulmuş olur. Uygur Türkleri ise bu devlete tabii olur. Devlet en parlak dönemini, Bilge Kağan devrinde yaşar. Ancak Kağan çok zaman geçmeden Çinliler tarafından zehirlenerek öldürülür.
Bilge Kağan, Çinlileri o kadar iyi tanımıştır ki, halkını düşmana karşı bilinçlendirmek için "Orhun Abidelerini" miras olarak bırakır.
🔸 Bilge Kağan'ın, Çinlilere karşı halkını uyarışı:
"Sözlerimi sonuna kadar dinle, iyi işit! Bütün küçük kardeşlerim, yeğenlerim, oğullarım! Bütün soyum, milletim!...
Doğuda gün doğusuna, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar olan yerler içinde yaşayan milletler hep bana bağlıdır. Bunca milleti, bunca ülkeyi düzene soktum. Oralarda artık kötülük yoktur, kargaşalık yoktur...
Ey Türk milleti! Tatlı sözlere, yumuşak armağanlara kandınız ve birçoklarınız öldü. Yine yanılırsan ve güneydeki Çogay Ormanı'na, Tögültün Ovası'na gidip yerleşirsen, ey Türk milleti, öleceksin!"
Uygur Kağanlığı
🔸 Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayan II. Göktürk Devleti, Çin'in baskılarına daha fazla dayanamaz ve yıkılır. Bu sırada Türk boyları arasında ciddi bir iktidar mücadelesi yaşanır.
🔸 Günün sonunda mücadeleyi kazanan Dokuz Oğuz boyundan gelen Uygur Türkleri olur. Göktürklerin yıkılmasından sonra yerine Kutluk Bilge Kül Kağan önderliğinde Uygur Kağanlığı kurulur.
🔸 İki yıl liderliğini devam ettiren Kutluk Kağan ölür ve yerini Bayan Çor Kağan alır, bütün boyları kendine bağlar.
Göçebe hayattan yerleşik yaşama geçiş
🔸 İlk Türk devletinden itibaren göçebe olarak yaşamlarını sürdüren halk, Uygur dönemiyle beraber yerleşik hayata geçer. Böylelikle bir ilke de imza atılmış olur.
🔸Ordu Balık adını verdikleri şehirler kurarlar. Yerleşik hayatla birlikte kendilerine özgün alfabe oluşturur ve Türkçe kitaplar yazarlar.
🔸Çinliler ise boş durmaz, türlü türlü entrikalar çevirir, Uygur Kağanlığı'nı yıkmak için her yolu dener.