Arama
Hem kurucu hem de yıkıcı güç yeniçerilerin kıyafetleri nasıldı?
Kurulduğu andan 17. yüzyıla kadar savaşlarda gösterdikleri üstün başarılar sayesinde Devlet-i Aliyye'nin en sadık ve güvenilir askeri kanadını oluşturan Yeniçeriler, Kanuni döneminden sonra düzen içerisinde birtakım usulsüzlüklere yöneldiler. Yeniçeri Ocağı yaşadıkları ve devlete yaşattıkları sansasyonel olayların dışında kıyafetleri ile de tarih boyunca çok dikkat çekici oldu. Bu sebepten ötürü yeniçerilerin kıyafetleri ile ilgili bilgileri siz Fikriyat okurları için derledik.
Farsça "başlık, şapka" anlamına gelen serpuş, yeniçerilerin alamet-i farikasıydı. Yeniçeriler yaklaşık 45 santim kadar olan, keçeden yapılmış, "börk" adı verilen bu başlıkları giyerlerdi. Börkün eski Türkçedeki kelime manası; keçeden veya hayvan postundan yapılan başlıktır. Börk adı verilen bu başlığı döneminde yeniçeriler dışında hiç kimse kullanmıyordu. Serpuş ve börk kelimeleri aynı manaya gelse de yeniçeri börkü; alından başlayarak yaklaşık bir buçuk karış yukarı doğru uzanır ve o yüksekliğe ulaştıktan sonra arkaya doğru uzanıp enseyi örterek bele kadar inen başlıktır. Börk aynı zamanda yeniçerinin ensesini tamamen kapatır ve yürürken omuzlarına çarpardı.
Yeniçerilerin vazifelerine göre değişiklik gösteren börkler, kırmızı ve beyaz olmak üzere iki çeşitti. Aynı zamanda börkün tam ortasında gümüşten ya da pirinçten yapılmış "kaşıklık" olarak adlandırılan bölüme sembolik olarak taktığınız aksesuarlar da görev tanımlamalarınızı bildiren simgelerdendi. Yeniçeriler kaşıklarına bir maskot ve uğur nişanı olarak bakarlardı.
Bilinenin aksine yeniçerilerin kullandığı bu uzun börkler her zaman değil genellikle merasim ve seferler sırasında kullanılırdı. Bu haşmetli börkler, özellikle düşmana korku vermek amacıyla savaş esnasında çok işlevseldi.
Börkün başa geçen ağız kısmı çepeçevre nakışlı bir şeritle çevrili bölümüne de "daltaç" adı verilirdi. Daltacı dört beş parmak enliğinde ve arkasına yatırması olmayan yeniçeri serpuşuna da "üsküf" adı verilirdi. Üsküfte de bir kaşıklık bulunması şarttı. Üsküf börk ile en çok karıştırılan serpuştur.
Yeniçeriler aynı zamanda dardağan, serdengeçti, düz kalafat, çatal kalafat, makdem gibi başlıkları da kullanılıyordu. Börk giydikleri vakit ne kadar haşmetli olduklarının farkında olan yeniçeriler, herhangi bir İslam şehrine gittiklerinde genellikle son derece sade bir görünüme sahip olan dardağan denilen başlığı takarlardı.
Yeniçeriler serpuşlarda olduğu gibi ayakkabılarını da şehir içinde ve seferde olmak üzere iki farklı türde giyiyorlardı. Şehirde ökçesiz yemeni, seferde ise yandan kopçalı bir çeşit çizmeydi.
Yeniçeriler çağşır giyerlerdi. Neferlerinki baldırları açıkta bırakan diz çağrışı, zabitlerin ise, diz kapağından aşağı baldırlara kadar inen tozluk gibi saran dar çağşırdı. Çağşır üzerine ise dolama olarak adlandırılan bir kaftan giyilirdi. Yürürken dolamanın etekleri bele sokulurdu.
Yalnızca bununla kalmaz bele, yünlü, ipekli, pamuklu kumaş sarılırdı. Dolamanın üzerine "barani" adı verilen çuhadan yapılmış bir kaput giyilirdi. Yeniçeriler kuşaklarında Türk süvari kılıcı olarak adlandırılan yatağan taşırlardı. Fakat şehir hayatında bu yatağandan başka silah taşımaları yasaktı.