İslam dini ve tasavvuf metinlerinde "Kapı"
Kapı, Kur'an-ı Kerim'de hem mecazi hem sözlük anlamı ile yer alır. Allah; ayetlerinde göğün kapısı, bereket kapısı olarak "kapı" ifadelerine başvurur. Sizlere tasavvufi ve dini örnekler ile kapının mecazi kullanımlarını ve kültürümüze etkisini açıkladık.
Önceki Resimler için Tıklayınız
"Bizim âyetlerimizi asılsız sayanlar, büyüklenip onlardan yüz çevirenler var ya, işte onlara göğün kapıları açılmayacak ve onlar, deve iğne deliğinden geçinceye kadar cennete giremeyeceklerdir! Suçluları işte böyle cezalandırırız!"
◼ Yüce Allah, ayetlerini asılsız sayanların ve O'ndan yüz çevirenlerin göğün kapılarının açılmayacağını ve bu kişilerin cennete giremeyeceğini ifade etmiştir.
➡ Ayette, göğün kapıları; cennete ulaşmanın bir merhalesi olarak ifade edilir. Nitekim Allah, Kur'an'da cennet ve cehennemin kapılarından da sıkça bahsetmektedir.
◼ Tasavvuf düşüncesinde kapı; bilinmeyen ve daha önce tecrübe dilmemiş başka bir aleme ya da makama geçişin ifadesi olarak görülür. Bir diğer ifade ile; dervişin seyrü sülukta maddeden manaya, kesretten vahdete geçişi sembolize eden duraklardır.
◼ Kapı ve eşik metaforları, tasavvufi, mesnevi ulaşılması arzu edilen bir yerdir. Hatta büyük dergah anlamında "asitan/asitane" kelimesi, aslı itibariyle "eşik" manasına gelir ve şeyhin kapısını ifade eder.
◼ Mevlana, Mesnevi'sinde "Mana kapısını çal ki açsınlar. Fikir kanadını aç ki seni doğan kuşu yapsınlar" mısraları ile mana kapısını; dünyevi ve maddi aleme ait olandan yani masivadan kurtuluşun simgesi sayar.
◼ İslam'da ise Allah'ın bağışlayıcılığı, rahmet ve mağrifet kapıları olarak açıklanmıştır. Bu bağlamda da tasavvuf edebiyatında yer alan ibr diğer kapı, tövbe kapısıdır.
◼ Tasavvuf edebiyatında kapı metaforu, Hz. Ali'ye atfedilen bir söz ile Hoca Ahmet Yesevi'nin "dört kapı kırk makam" anlayışı ile şekillenmiştir.
◼ Anadolu'da teşekkül eden dini ve tasavvufi edebiyatı büyük oranda etkileyen Hoca Ahmet Yesevi'nin "dört kapı kırk makam" anlayışı sonraları Türk sufiler tarafından takip edilen bir metot olmuştur.
