İslam Tıp Tarihi Dersleri - Tercüme Eserler ve Beytü'l-Hikme - Fikriyat Akademi

🔹 Tıp ilmi, insanlıkla birlikte başlamıştır. Sadece eski Yunan'da, eski Hindistan'da veya Çin'de değil, insanlığın ilk gününden beri insanlar, hastalanmışlardır. Bu hastalıklarına çare ararken o günün ilkel şartlarında olsa belli çareler bulmuşlardır. Tıp bilimi bu şekilde başlamıştır. 🔹 Denir ki; eczacılık, tıptan önce başlamıştır. Çünkü ilk defa insanlar hastalıkları gidermek ve hastalıktan kurtulmak için ilaç üretimi peşinde koşmuşlar ve otlardan, madenlerden ilaç üretmek suretiyle tıp başlamıştır. Fakat tıbbın zirveye ulaştığı yerler genellikle tıp ile en eski ilgilenen medeniyetler; eski Mısır medeniyeti, Grek medeniyeti, Çin ve Hindistan medeniyetleridir. Bunun yanında tıp, Orta Asya'da ve sonradan da Anadolu'da ortaya çıkmış ve yaygınlaşmıştır. 🔹 Bunlar içerisinde bilhassa Mısır'da belli bir oranda gelişme var. Arkasından Grek dünyasında bir gelişme var. Grek dünyasında özellikle Hipokratos ve Galenos'tan sonra Diyoskarides gibi büyüklerin ortaya koyduğu ürünler var. Fakat bu ürünler, o günün şartlarında yazılmış belli düzeyde bir ilmi seviyede kitaplardır, diyebiliriz. Bunlar özellikle Abbasi Devleti'nin Bağdat'ta ortaya çıkıp da 'Beytü'l Hikme'nin oluşmasından sonra kurulmasından sonraki halife Me'mun -ki o; ilmi seven bir şahsiyet olarak- 'Beytü'l Hikme'yi kurduktan sonra çalışmaları var. HZ. PEYGAMBER'İN AHLAKI 🔹 'Beytü'l Hikme'nin kurulmasından evvel tıpla ilgili bazı çalışmalar var. Fakat 'Beytü'l Hikme'de daha sistemli bir dönem görüyoruz. Bu dönem içerisinde Grek ve Hindistan kökenli kitaplar ele alınıp incelenmiş. Ancak bunları ele alan ve tercüme edenler başta Huneyn İbni İshak olmak üzere ve diğer büyük mütercimler ''Beytü'l Hikme'de görevlidir. 🔹 Huneyn İbni İshak ve çocukları, yeğenleri vs. bu konuda kitapları tercüme ederlerken bazı tıbbi yanlışlıklar görüyorlar. Yani Grek tıbbının ürünleri içerisinde tespit ettikleri yanlışlar var. Ama mütercimlerden sonra özellikle 'Beytü'l Hikme' de bu gelişmelerin ardından kitapların Grekçeden Arapçaya tercüme edilirken önceleri iki tercüme yapılıyor. 🔹 Bunlar kendi ana dilleri olduğu için Arapçaya aktarırken biraz daha değiştirerek bazı bilgileri düzeltiyorlar hem de bu tercümelere ilavelerde bulunuyorlar. Fakat tercümelerin yaygınlaşmaya başlamasından sonra özellikle Hindistan'dan gelen ve Cündişapur şehrinde yerleşen Buhtişu ailesi vardır. 🔹 Buhtişu ailesi başlangıçta Nasturi'dir. Fakat daha sonraları onların torunlarının çocukları Müslüman olmuştur ve Irak'a yerleşmişlerdir. Ancak Buhtişu ailesinin Cündişapur'dan taşıdığı medeniyet, ister istemez Bağdat'ta ele alınmış ve bu medeniyet ürünleri geliştirilmiştir. 🔹 Bunların alabildiğine değişik şekillerde yeniden formalize edildiğini ve bilhassa İslam tıbbının en önemli özelliği olarak empirik tıp olduğu için deneye dayalı ilaçlar yapılıyor, tabip ise kullanıyor. Kullanımından sonra nasıl bir etki yaptığını görüyor ve ondan sonra bununla ilgili kitap yazımına başlıyorlar. TIP TARİHİNE DAMGA VURAN 5 MÜSLÜMAN ALİM 🔹 Hindistan ve Grek dünyasından özellikle yukarıda da ifade ettiğimiz gibi 'Hipokratos' genellikle bizde Hipokrat derler ama bu yanlış bir telaffuzdur. Bunun aslı ve doğru olanı Hipakratus'tur. Galen, diye söylüyorlar. Galenos'tur. Çünkü eski Grekçede bu ekler mutlaka söylenir ve bunların doğru olan şekli budur. 🔹 Müslüman tabipler, Hipokratos'un ve Galenos'un kitapları tercüme edilirken bazı yanlışlıkların olduğunu görüyorlar. Bunların Arapçaya tercümeden sonraya başlayan yeni telif dönemi, özellikle Taberi'nin 'Devsül Hikme'si, Ebubekir Er-Razi'nin eserleri ki -Er-Razi'nin 237 tane çalışması var- onun en önemli çalışması 'el havi et-tıp' olup tam 16 ciltten oluşur. El-Câmi diye bir eseri var, o da çok hacimli bir kitap. Bu isimler zaman içerisinde telifatını yaparken habbeyi kubbe yapmışlar. Habbeyi kubbe yapmak ne demek? Küçük olanın zamanla büyümesi, yani bir taneden milyonlarca yapmak manasına gelir. 🔹 Yani bir buğday tanesini, Ayasofya Camii'nin bir kubbesi kadar büyütmek ne demek? 'Tıbbı inanılmaz ölçüde geliştirmişler' demek. Bu tabiri biz kullandığımız zaman, 'habbeyi kubbe yapmak' tabiri gerçekten de Grek ve Hint tıbbının ele alınıp Bağdat ve çevresinde ortaya çıkmasıyla muazzam bir tıp bilgisini ortaya çıkardığını görüyoruz. Bu tıp bilgisiyle birlikte önemli hastalıklar üzerinde duruluyor. 🔹 Mesela 'Kur ailesi' vardır. Kur ailesi, Harran'dan gelmedir. Aynı paralel üzerinde dört tane büyük şehir var. İslam öncesi dönemde buralarda tıp ve felsefe gelişmiştir. Birisi İskenderiye, birisi Harran; yani bugünkü Urfa bölgesi. Birisi Nusaybin, Mardin'in ilçesi, öbürü de Cundişapur'dur. 🔹 Bu dört ilde tıp ve felsefe alanında alabildiğine ürünler ortaya çıkmıştır. Büyük filozoflar ve büyük tabipler de yetişmiştir. Ama özellikle Kurra ailesinden Sabit İbn-i Kurra ve ondan sonra Sinan İbn-i Sabit ve diğerlerinin Bağdat'a taşınması ile birlikte burada yeni bir merhale başladığını görüyoruz. MÜSLÜMAN ALİMLERİN SAĞLIK İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI 🔹 Dünya üzerinde ilk defa Sabit İbn-i Kurra, çiçek ve kızamık hastalığından bahsediyor. Fakat bunların sadece teşhisleriyle ilgili ve kısmen çok az da olsa tedavileriyle ilgili basit şeyler söylüyor. Ama ondan yaklaşık bir 50-100 yıl sonra gelen Ebubekir er-Razi yepyeni bir buluş ile dünya tıp tarihinde kızamık ve çiçek hastalığının bulaşıcı olduğunu ve bunların öncelikle çocuklarda ortaya çıktığını ve sonrasında yetişkinlere bulaştığını ifade ediyor. 🔹 Bunların tedavi yöntemleri üzerinde duruyor. Özellikle Ebubekir er-Razi'nin bu buluşu çok önemlidir. Kızamık ve çiçek hastalığının bulaşıcı olduğunu dünya tıp tarihinde ilk defa ortaya koyan tabiptir. Bunu yanında yine hemen arkasından bir dönem sonra gelen ve İbni Sina öncesi dediğimiz dönemle ilgili olarak da Abbas el-Ahvazi vardır. 🔹 Abbas el-Ahvazi'nin Kâmilü's-Sınâati't-Tıbbiyye çok önemli bir çalışması. Bu kitap Kütahya-Balıkesir çevresinde bulundukları dönem içerisinde Aydınoğulları zamanında Türkçeye de tercüme edilmiştir. 🔹 Sonra Osmanlıların ilk döneminde tekrar Timurtaş oğlu Ali Paşa tarafından tercüme edilmesi için finans hazırlanmış ve tercüme ettirilmiştir. Bu çok önemli kitap, Kâmilü's-Sınâati't-Tıbbiyye'den, 'İbn-i Sina öncesi tıp' diye ifade edilirken bahsedebiliyoruz. 🔹 Sonuç olarak zirveye yavaş yavaş tırmanılıyor. Ebû Bekir er-Râzî ile birlikte tıp daha da ilerlemiş ve o kubbe biraz daha büyümüş oluyor. İbn-i Sina'ya geldiğimizde ise Doğu İslam Tıbbı'nın zirvesine ulaşmış oluyoruz ama tıp sadece bu bölgede değil aynı zamanda Kuzey Afrika'da ve Endülüs'te muazzam bir şekilde yayılmış ve büyük buluşlara imza atmıştır. 🔹 Medeniyetler gayet tabii birbirinden etkilenecekler fakat İslam medeniyeti, tıp alanında yaptığı bu büyük hamleler ve buluşlarla dünya tıbbının önünü açmıştır. TIBBIN ÖNEMLİ İSMİ: RAZİ 🔹 Eski Çin tıbbına baktığımız zaman kendi döneminde önemli bir seviyede olduğunu görürüz. Hindistan tıbbına baktığımız zaman aynı şekilde Grek ve Mezopotamya tıbbına baktığımız zaman yine belli bir seviyededir ama İslam dünyasında Beytü'l Hikme ile başlayıp Mısır'da, Tunus'ta, Fas'ta ve asıl Endülüs'te İbn-i Sina ile zirveye ulaşan bir tıp kültürü görüyoruz. 🔹 Gerek Endülüs'te gerek Kurtuba'da gerek Sevilla'da gerek Toledo'da gerek Danya'da, Malaka'da bu şehirlerde büyük tabipler yetişiyor. Kurtuba'da büyük tabipler yetişiyor. Özellikle III. Abdurrahman döneminde Endülüs medeniyeti zirveye tırmanmıştır. Tabii bu şehirler 800 yıl İslam medeniyetinin kaldığı ve yaşadığı şehirlerdi. 🔹 Burada çok tabip var ama en önemli tabiplerden birisi de Zehravî'dir. Zehravî, Zehra şehrinde doğup büyüdüğü için bu ismi almıştır. Zehra şehri de III. Abdurrahman'ın hanımı Zehra Hanım için yaptığı bir sayfiye şehridir ama aynı zamanda büyük bir karargâhtır. Bu şehrin kışlasında on bin asker vardır; çarşıları, pazarları, kütüphaneleri, kültür yerleri, kültür çalışmaları zirvede olan muazzam bir şehir. Ancak şehir şimdi büyük tahribata uğramıştır. Ama Kurtuba öyle değil, Kurtuba ayakta duruyor, Kurtuba'da da büyük tabipler yetişiyor. 🔹 Özellikle Zehravî'nin en önemli özelliği cerrahi yönüdür. Belki o dönemler için dünya çapında en büyük cerrah odur. 18. ve 19. yüzyılda yetişen cerrahların başıdır. Onun döneminde hiç beklenmedik buluşlar ortaya çıkmış, ameliyatlardan tutun implanta varıncaya kadar. Şimdi implant, 20-30 yıldır dünyada yayıldı ve büyük bir buluş olarak görülüyor ama bunu 10. yüzyılda Zehravî uygulamasını yapmıştır. FAHREDDİN ER-RAZİ KİMDİR? FAHREDDİN RAZİ HAYATI VE ESERLERİ 🔹 İslam tıbbı, eski medeniyetlerin tıbbından yararlanmış fakat habbeyi kubbe yaparak muazzam bir medeniyet oluşturmuş ve bu tıp medeniyeti 12. yüzyıldan itibaren 12. ve 13 yüzyıllarda 256 kadar eserin Arapçadan Latinceye tercüme edilmesiyle bu sefer tersine, önce Grekçeden Arapçaya tercümeler yapılmış aradan bir 500 yıl geçtikten sonra bu sefer İslam medeniyeti zirvesine tırmanmıştır. Avrupa, Haçlı Seferlerinden sonra bu medeniyetten etkileniyor. 🔹 Haçlı Seferleri ile gelen o şövalyeler, dükler vesaire yanındaki getirdikleri tabipler ile birlikte bunlar, Selahattin Eyyubi'nin Kudüs'ü almasından, Baybars'ın onları Ayn Calut'ta yenmesinden sonra Haçlılar geri döndükten sonra İslam dünyasındaki bu tıbbı kendi topraklarına, özellikle İtalya olmak üzere Avrupa'ya taşımışlardır. 🔹 Avrupa'ya taşıdıkları bu yaklaşık 256 tane dev eserin en büyük kitapları Latinceye tercüme ettirince bu Rönesans'a bir zemin hazırlamışlar, yani Rönesans bu kitaplar üzerinde bina edilmiştir. Sadece tıp değil tabii bu 256 kitap içerisinde; fizik var, kimya var, matematik var, bunun yanında cebir var, geometri var ve tıp mevcuttur. İslam dünyasındaki bu ilmi gelişmeleri alan Avrupalılar 13. 14. 15. yüzyıllardan 16 yüzyıla gelinceye kadar sadece bunlarla yetinmişlerdir. 🔹 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa tıp alanında bir sıçrama yapıyor ve yeni dönemde özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda ise Avrupa'da tıbbının ortaya çıktığını görüyoruz ancak şunu çok net bir şekilde ifade etmek gerekiyor ki 18. yüzyılın sonuna 19. yüzyılın başına gelinceye kadar Râzî'nin 'el-Cüderî ve'l-hasbe' eseri yani çiçek veya kızamık ile ilgili yazdığı kitabı bütün İtalya, Fransa, İsviçre ve o bölgedeki bütün tıp okullarında bu kitaplar, ders kitabı olarak okutuluyor. 🔹 Birinci kitap, Kitâbü'l-cüderî ve'l-hasbe (çiçek ve kızamık hastalığı); ikinci, Ebû Bekir er-Râzî'nin 'el-Hâvî fi't-Tıb' ve bir diğeri İbn Sina'nın El-Kanun fi't-Tıb eseri. Sonuç olarak medeniyetler birbirinden etkilenmiştir. İslam, Avrupa medeniyetini de alabildiğini etkilemiş ve 18 yüzyılın sonuna kadar Avrupa'da okutulan sadece İslam medeniyetinin eserleri olmuştur. İBN-İ SİNA BATI BİLİMİNİ NASIL ŞEKİLLENDİRDİ?

İslam Tıp Tarihi Dersleri - Tercüme Eserler ve Beytü'l-Hikme - Fikriyat Akademi

Bitlis'teki tarihi han, hamam ve caminin restorasyonu sürüyor

Özbekistan Devlet Akademik Bolşoy Opera ve Balesi, AKM'de izleyiciyle buluştu

evinde tam 300 kaktüs yetiştiren emekli adam

Türk lehçelerinde Ekim ayı

İslam Tıp Tarihi Dersleri - Tercüme Eserler ve Beytü'l-Hikme - Fikriyat Akademi

Yan Lianke'nin Güneşin Öldüğü Gün kitabından cümleler

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Kerkük'te tarihi bir karar

Biz ne ara böyle olduk?

Kur’an-ı Kerime göre Mescid-i Aksa ve Yahudilerin tutumu

Geçmişten geleceğe boykot kültürü

Türk Dil Bayramı nedir?

Sürek avcıları ya da Şaron’dan Netanyahu’ya!

Zalimlerin iç savaşı!

Gözü yaşlı kralın hayattaki son arzusu

Neden İran, İsrail’i haritadan silmiyor?

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Tarihe Tanıklık Eden Kubbeler: İstanbul'daki Paşa Camileri

Sahabenin ümmete örnekliği

Sevgi ve kardeşliğe dayalı toplum

İslam Tıp Tarihi Dersleri - Tercüme Eserler ve Beytü'l-Hikme - Fikriyat Akademi

Türk lehçelerinde Ekim ayı

Hafızalarda yer eden 10 film

İlişki ve iletişim daireleri

Hayvanları korumak için kurulan ilk dernek: Himaye-i Hayvanat Cemiyeti

Özbekistan'ın hürriyet meşaleleri

Arama

İslam Tıp Tarihi Dersleri - Tercüme Eserler ve Beytü'l-Hikme - Fikriyat Akademi