İslam uygarlığında geliştirilen denizcilik faaliyetleri
Müslümanlar, yedinci yüzyılın ortalarına doğru kendi filolarıyla Akdeniz'in doğusuna hâkim olmaya başladılar. Buradaki adaları fethetmeye başlayıp kısa bir zamanda önce güney Akdeniz'de ve daha sonra Akdeniz havzasının tamamında büyük bir deniz gücü haline geldiler. Onları bu alanda bu denli geliştiren şey ise denizcilik, coğrafya ve astronomi alanında geliştirdikleri aletler, geometri ve matematik alanındaki engin bilgileriydi.
◾ Müslümanların 7. yüzyılın ortalarına doğru kendi filolarıyla Akdeniz'in doğusundaki adalara hücum etmeye ve fethetmeye başlamışlardır.
◾ Kısa bir zaman zarfında güney Akdeniz'de ve daha sonraları Akdeniz havzasının tamamında korkulan bir deniz gücü haline gelecek kadar büyümüşlerdir.
◾ Müslümanlarla Çin arasındaki deniz trafiğinin aynı şekilde 7. yüzyıla kadar geriye gittiği ve yüzlerce yıl boyunca genişleyerek devam ettiği bilinir.
◾ Atlantik'te kuzeyde Coimbra'dan güneyde Nûl (bugün muhtemelen Noun)'a yaklaşık 1300 kilometrte uzunluğundaki kıyı çizgisinde Arap-İslam deniz seyrüseferinin Arap fethinden Muvahhidiler hâkimiyetine (1130-1269) kadarki gelişiminin çok önemli olduğu ifade edilir.
◾ Arapça kaynaklar, denizde yön bulmada bazı sabit yıldızların doğuş ve batışlarının, kutup yıldızının ve diğer başka dolay kutupsal yıldızların kullanıldığı varsayımını destekler niteliktedir.
◾ Bu yön bulma sisteminin gelişimi sürecinde kutup yıldızının ve güney yıldızının yanı sıra, doğuş ve batış noktaları bulunan 15 sabit yıldıza tutunmaya ve böylece ufuk dairesini 32'ye bölmeye götürmüştür.
◾ Açık denizde, o zamana dek sadece ana hatlarıyla geçen zaman ve buna dayanarak sahilden hareket edişten itibaren kat edilen mesafeler aracılığıyla tahmin edilen bir konum belirleme arzusu doğmuştu.
◾ Kuzey Kutbu'nun konumunun gerçek yerini belirleme işi denizciye, sadece kutup yüksekliğinin ve böylece açık denizdeki enlemsel konumun tam bir ölçümünü yapmayı değil, ayrıca boylamsal seyrüsefer esnasında kat edilen mesafelerin dereceler halinde bulunmasını da sağlıyordu.
◾ Elbette bulutlu bir gökyüzü altında yıldızlara veya güneşe göre rota belirleme mümkün değildi. Bu durumda başka bir yardımcı araca ihtiyaç vardı. Bu da pusulaydı.
◾ Kaynaklar, pusulanın daha 10. yüzyılda, hatta belki de 9. yüzyılda Hint Okyanusu'nun Arap denizcileri tarafından bilindiğini belirtir. Büyük bir ihtimalle yön bulma aracı olarak manyetik ibrenin bilgisi Hint Okyanusu'na Çin'den ulaşmıştı.
