İslam uygarlığında Müslüman alimlerin icat ettiği saatler
İslam uygarlığı, altın çağını 7 ila 17. yüzyıllar arasında yaşadı. Ömrünü ilme adayan, birden çok bilim dalında ihtisaslaşan Müslüman alimler, yepyeni keşiflerde bulunarak, medeniyetin temellerini attılar. Geliştirdikleri teraziler ve ölçüm araçları, su düzenekleri, değirmenler, otomatlar ve kilitler ile teknolojik anlamda bugün kullandığımız pek çok aletin temelini oluşturdular. O teknolojilerden biri de saatlerdi. Müslümanların ibadeti için en önemli unsurlardan biri olan zamanın hesaplanması, alimlerin en büyük önceliklerindendi.
İspanya'dan Kuzey Afrika'ya, Orta Doğu'dan Endonezya ve Çin'e kadar üç kıtaya yayılmış olan İslam uygarlığı, tıp, eczacılık, astronomi, robotik teknoloji ve mimarlık gibi daha birçok dalın ilerlemesini sağladı.
📌 Bu dönemde geliştirilen saatler, teraziler ve ölçüm araçları, pompa düzenekleri, değirmenler, aparatlar, otomatlar ve kilitler gibi teknolojik aletler, bugün kullandığımız pek çok buluşun da zeminini hazırladı.
Bir tür pergel olan bu aletin kollarının her iki dış yüzlerinde bir çizelge bulunur.
📌 Pergel serbest olan uçlarına yerleştirilmiş demir çivileriyle birlikte dikey olarak zemine oturtulduğunda, ikindi namazını kılma vaktinde zodyaktaki güneşin bütün konumları için pergelin gölge uzunluğu bu çizelgeden çıkarılabilir.
📌 1000'li yıllarda gerçekleştirilen bu icat, gecenin her bir saati geçince bir lamba söner. Birinci lamba bir saatlik yanma süresi için gaz yağı içermektedir, on ikinci lamba on iki saat için.
Lambalar eş zamanlı yakılacak olursa, söndüklerinde saatlerin sayısı okunur.
📌 Mu'în et-Tullâb 'alâ 'Amel el-Asturlâb isimli eserinde Kahire'nin enlem derecesi için imal ettiği bir güneş saatinin çizimini vermektedir. Onun bu astronomik konu dışında tıp ve genealoji branşlarından da risaleleri günümüze ulaşmıştır.
Günümüze ulaşan usturlabı alet yapımcısı olarak yüksek yeteneğine tanıklık etmektedir.
📌 13. yüzyılda geliştirilen astronomi âlimi Merrâkuşi tarafından geliştirilen bu saatlerin her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir.
Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir.
