Arama
İstanbul’da bir ilim akademisi: İbnülemin Mahmud Kemal'in konağı
Osmanlı'da konaklar, kültür merkezi hüviyetini taşırdı. İlim erbabını himaye eden devlet adamları, haftanın belirli günleri konaklarında meclisler, sohbet grupları oluşturarak sanatın ilerlemesini sağlardı. Bu edebiyat mahfillerinden biri de son Osmanlı alimlerinden İbnülemin Mahmud Kemal'in konağıydı. "Dârülkemâl" adıyla da anılan bu ev, ilim ve sanat çevresinden seçkin simaların, her hafta uzun geceler etrafında buluştuğu son ocak oldu. Peki, İbnülemin Mahmud Kemal'in meclisinin kuralları neydi? İbnülemin Mahmud Kemal Konağı'ndaki meclislere kimler katılırdı?
🔸Osmanlı'da konak kültürü, belirgin bir sosyal statüye işaret ederdi. Şehirde varlıklı kimselerin bütün ailesi ve hizmetlileriyle beraber ikamet ettiği büyük yapılardı.
🔸 Devlet adamlarının yaşadığı konaklar, aynı zamanda kültür ve sanat merkezi hüviyetini taşırdı.
🔸 İlim erbabını himaye eden devlet adamları, haftanın belirli günleri konaklarında meclisler, sohbet grupları oluşturarak sanatın ilerlemesini sağlardı. Bu gelenek esasında Osmanlı sarayının etkisiyle gelişti.
◾ Sarayın bu güzel geleneğini devam ettiren devlet adamları, evlerini sanatkârlara açtı. Öyle ki meclis sahibi olmak, paşalar arasında bir ayrıcalık olarak görüldü.
🔸 Osmanlı'nın önemli devlet adamlarından Reşit Paşa, Âli Paşa, Hersekli Arif Hikmet Bey, Suphi Paşa, Fuat Faşa ve Yusuf Kâmil Paşa'nın konakları dönemin sanat merkezlerinden bazılarıydı. Ziya Paşa, Namık Kemal ve Ahmet Cevdet Paşa gibi önemli isimler, burada takip ettikleri sohbetler neticesinde yetişti.
Köksüzlüğü kabul etmeyen bir modernleşmeci: Ahmet Cevdet Paşa
🔸 Yusuf Kâmil Paşa, kültür ve sanat mihmandarlığını uzun yıllar üstlendi. Ondan sonra bu görevi, Mühürdar Emin Paşa devraldı.
🔸 Bu gelenek Emin Paşa'nın vefatından sonra oğlu İbnülemin Mahmud Kemal tarafından sürdürüldü.
❗Bilgi notu:
*Yusuf Kâmil Paşa kimdir?
Osmanlı sadrazamlarından olan Yusuf Kâmil Paşa, kültürlü ve seçkin bir devlet adamıydı. Devlet ve millet yararına gördüğü her konuda açık sözlüydü. François de la Monthe Fénelon'un Les aventures de Telemaque adlı eserini Türkçeye Tercüme-i Telemak adıyla çevirdi. Bu eser, aynı zamanda ilk çeviri romanımızdır.
*Mühürdar Emin Paşa kimdir?
Buhâra'nın kadim emirzâdelerinden Ahmed Celâleddîn Bey'in torunudur. Sadrazam Yûsuf Kâmil Paşa'nın anne cihetinden yakın akrabasıdır. İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Ahmed Tevfîk Bey ve Selîm İnal, Mehmed Emîn Paşa'nın oğullarıdır. Arap ve Fars lisanlarına; dinî, hikemî ve edebî ilimlere vakıftı. Aynı zamanda çok iyi bir hattattı.
🔸 İbnülemin Mahmud Kemal, İstanbul'da babasının adıyla anılan Mühürdar Emin Paşa Konağı'nda doğdu. Kısa bir dönem hariç, bütün ömrünü burada geçirdi.
🔸 Resmi eğitiminin yanı sıra dönemin geleneklerine göre de eğitim alan İbnülemin, önce babasından sonra da konaklarına gelen devrin önemli hocalarından özel dersler aldı.
◾ İbnülemin Mahmud Kemal, zengin bir ilme sahip son Osmanlı âlimlerindendi. Kuvvetli bir inanca, güçlü hafızaya ve geniş tarih bilgisine sahipti.
◾ Son dönem Osmanlı şairleri, müzisyenleri, sadrazamları ve hattatlarına dair kaleme aldığı eserleriyle bu kişilerin unutulmalarını önlemeye çalıştı.
🔸 İbnülemin'in yaşadığı konak "Mühürdar Emin Paşa Konağı", "Dârülkemâl" ve "Sarı Konak" adlarıyla anıldı. Burada babası Mühürdar Emin Paşa'nın meclis geleneğini devam ettirdi. Mütefekkir ve şairlerin uğrak noktası oldu.
🔸 Konak, Mühürdar Emin Paşa'nın ve sonrasında İbnülemin'in topladığı kitaplardan oluşan kütüphanesi, hat levhaları, değerli eşyalarla âdeta bir müze konumundaydı.
🔸 Ancak ne yazık ki, birçok felaketi de yaşadı bu konak. İki kere yandı. Mütareke döneminde de Fransız ve İngiliz askerleri tarafından işgal edildi. İbnülemin ailesiyle çok kısa bir süre içinde çıkarabildikleri kadar eşya ile başka bir yere taşınmak zorunda kaldı.
◾ İngiliz ve Fransız askerleri tarafından canı kadar sevdiği kitaplarının talan edilmesi İbnülemin Mahmud Kemal'i büyük bir kedere boğdu. Bu üzüntüsünü şu sözlerle dile getirdi:
"Bütün servetim gitseydi üzülmezdim. Çünkü servet temin edilir. Fakat kaybolan kitap bulunmaz, yerine konmaz! Şimdi kitap denecek dört bin kadar cilt var… Tabi çoğu yazma…"
İbnülemin Mahmud Kemal: Servet temin edilir; kaybolan kitap bulunmaz
🔸 Geride kalan eşyalar, belgeler ve bazı evraklar işgal kuvvetleri tarafından talan edildi. Bir buçuk yıl sonra konağa geri dönen aile, bir harabeyle karşılaştı. Kapı ve pencere pervazları dahi sökülmüştü.
🔸 Konak, İbnülemin Mahmud Kemal'in çabasıyla eski canlılığa kavuşturuldu. Yeniden İstanbul'da kültür ve sanatın kalbi oldu.
◾ Babasının dönemi de dahil olmak üzere konağın müdavimleri arasında şu önemli isimler yer aldı: Ali Emirî Efendi, Said Halim Paşa, Münif Paşa, Hersekli Arif Hikmet Bey, Tanburî Cemil Bey, Mehmet Akif Ersoy, Süleyman Nazif, Abdülhâk Hâmid, Yahya Kemal, Mükrimin Halil Yinanç, Fuat Köprülü, Hasan Âli Yücel, Ekrem Hakkı Ayverdi, Süheyl Ünver, Ebu'l-Ûlâ Mardin, Fahrettin Kerim Gökay, Kâzım İsmail Gürkan, Sadettin Kaynak, Hakkı Tarık Us, Feyhaman Duran, Ahmet Hamdi Tanpınar, Kemal Salih Sel, Osman Nuri Ergin, Ekrem Karadeniz, Kâni Karaca, Alaaddin Yavaşça ve Nevzad Atlığ.