Arama
Mehmet Emin Buğra'nın Doğu Türkistan mücadelesi
Çin hakimiyetinde yaşayan Göktürkleri kurtarmak için kırk yiğidiyle Çin sarayını basan Kürşad misali bir isim, Mehmet Emin Buğra. Uygur Türklerinin mücadelesinde bir mihenk taşı. Sovyet Rusya ve Çin'in tüm baskılarına rağmen milleti için büyük mücadeleler vermiş ve önemli faaliyetlerde bulunmuş. İşte, "Üç Efendiler"den biri olan Buğra'nın örnek hayatı...
ŞARKÎ TÜRKİSTAN İSLAM CUMHURİYETİ'Nİ KURMASI
◾ Mehmet Emin Buğra, uluslararası sahada da Doğu Türkistan meselesini daima duyurma gayretindedir. O dönemler Sabit Damolla ile yakın olan Buğra, Damolla'nın 1932 senesindeki Türkiye ve Hindistan gezisinin dönüşünü bekler.
◾ Damolla seyahatinden, Şarkî Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasında büyük katkılar sağlayacak bilgilerle döner. Böylece 1933 yılında Şarkî Türkistan İslam Cumhuriyeti kurulmuş olur.
Sabit Damolla kimdir?
Sabit Damolla Abdülbeki, I. Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin başbakanı ve Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin Uygur lideridir.
LİDERLİĞİ VE DİRENİŞİ
◾ Uygur Türklerinin özgürlük yolunda verdikleri mücadelelerin bir sonucu olarak ortaya çıkan Şarkî Türkistan Cumhuriyeti'nin önüne Sovyet Rusya ve Çin birtakım engeller çıkarmaya çalışır. Yapılan saboteler sonucu devlet kurma çabaları başarısız olur.
◾ Mehmet Emin Buğra, vatanını savunmaya devam ettirmek ve güç toplamak için yola çıkar ve Hindistan'a gider. Fakat Hindistan'da İngilizler Buğra'nın faaliyetine engel olur. Yaşanan olay ardından Kabil'e gitmeye karar verir ve burada tam yedi sene kalır. Bu süre zarfında çokça araştırma yapma imkanı yakalar.
◾ Kabil'de Arapça, Farsça ve Türkçe eserler okur ve önemli diplomat, yazar ve siyasetçiler ile bir araya gelir. Okuma ve araştırmaları sonucu "Şarkî Türkistan Tarihi" adlı eserini kaleme alır.
Kabil neresi?
Kabil, Afganistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Hindukuş Dağları içinde Kabil Nehri boyunca uzanan dar bir vadi üzerine kurulurdur.
BÖLGEDE YAŞANAN İNSAN HAKLARI İHLALLERİ
◾ Aynı zamanda burada, Türkiye'nin Kabil Büyükelçisi Memduh Şevket Esendal ile yakın ilişkiler kurar. Buğra'nın fikirlerinin şekillenmesinde Esendal'ın etkisi büyüktür. Hatta Büyükelçi'nin yardımlarıyla 10 Uygur öğrenci, Türkiye'ye eğitim almaları için gönderilir.
◾ O sıralar Orta Doğu seyahatinde olan İsa Yusuf Alptekin, Kabil'e uğrar ve Mehmet Emin Buğra ile yolları kesişir. Mücadelelerine Çin'de devam etme kararıl alırlar. Üç Efendiler Hareketi'ni; Dr. Mesut Sabri Baykozi, İsa Yusuf Alptekin ve son olarak Mehmet Emin Buğra başlatır.
◾ Büyük çabalar sonucu 12 Kasım 1944 yılında Doğu Türkistan Cumhuriyeti kurulur. Mehmet Emin, özlemini duyduğu vatan topraklarına ayak basar ve böylece hasreti son bulmuş olur.
Memduh Şevket Esendal kimdir?
Mustafa Memduh Şevket Esendal, Türk yazar, diplomat ve siyasetçidir. Türk edebiyatının tanınmış öykü yazarı olan Esendal, edebiyatçılığının yanı sıra Tahran, Bakü ve Kabil'de büyükelçilik, TBMM'de dört dönem milletvekilliği yapmış bir isimdir.
DOĞU TÜRKİSTAN TARİNİ AYDINLATTI
◾ Üç Efendiler Hareketi'ndeki isimler; devletin kurulmasıyla birlikte İlmi, kültürel ve siyasal manada pek çok başarıya imza atarlar. Fakat Çin, başta küçümsediği bu topluluğu bir tehlike olarak görmeye başladığında önlerini keser, faaliyetlerini sonlandırır. Buğra ve dava arkadaşları 1951 yılının Aralık ayında Türkiye'ye sığınırlar. Burada çalışmalarına ve mücadelelerine devam ederler.
◾ Mehmet Emin Buğra, milleti için durmadan bıkmadan çalışmış, bunlara Türkiye'de yenilerini eklemiştir. Altmış dört senelik hayatına pek çok eser, araştırma, dergi ve gazete sığdırmış; Doğu Türkistan tarihinin aydınlatılmasını sağlamıştır.