Mihrişah Valide Sultan'ın çeşmeleri
Osmanlı Devleti'nin yenilikçi padişahı III. Selim'in annesi Mihrişah'ın, tarihte hayır işlerini seven ve dindarlığı ile meşhur olan Valide Sultan olarak anıldığını biliyor muydunuz? Külliye, birden çok çeşme ve kütüphane gibi önemli hayır işlerini miras bırakan Mihrişah Valide Sultan'ın hayatını ve geride bıraktıklarını derledik.
Eyüp'te cülus yolu üzerinde Mihrişah Valide Sultan Külliyesi'nin sebiline bitişik olarak yer alan çeşmeler, bulunduğu mevki dolayısıyla gravür ve eski resimlerde sıkça görülür. Çeşme ve sebil Osmanlı mimarisinde barok üslubunu yansıtır. Sütunlarla bitiştirilmiş çeşme, zengin işlemelerle süslü olup üst kısımda barok usulünü yansıtan saçaklar mevcuttur. Kemerin üst kısmında çeşme çerçevesini de içine alacak şekilde yapraklar uzanmakta, yaprakların ortasına ise istiridye kabuğu yerleştirilmiştir.
Dekoratif kemerler arasında kitabe için ayrı bir yer yapılmış olup ayna taşı kısmında ise istiridye kabukları göze çarpmaktadır. Katmanlar halindeki bu işleme, lüle taşı kısmına kadar inmekle birlikte çeşmenin yalak ve testi seti kısmında diğer kısımlara oranla daha sade bir tarzda süsleme tercih edilmiştir. Sağ tarafta bulunan çeşmede istiridye kabuğunun tepede yer aldığı görülmekle birlikte, çevresinde bitkisel tezyinlerin yer aldığı yapının ortasında, yine alt ve üst kısmında istiridye kabuğu motifi bulunan bir rozet içerisinde ''Mâşaallâhu kâne'' ibaresi görülmektedir. Alınlık kısmının altında ise yine istiridye kabuğu ile tezyin edilmiş iki bölüm arasında yer alan ''Ve mine'l-ma'i külle şey'in hayy'' lafzı görülmektedir.
Bir diğer alınlığında ise en tepede istiridye kabuğu yer almaktadır. Bu bezemenin altında da bitkisel tezyinlerin altında istiridye kabuğu ile alttan ve üstten çerçevelenmiş bir rozet bölümü yer almakta ve bu bölümde, ''Mâşaallâhu kâne'' ibaresi görülmektedir. Alınlığın altında, yine sağ ve sol tarafta istiridye kabuğu motifleri buluna bir kitabe bölümü yer alır. Bu bölümde "Ve sekâhüm Rabbühüm şerâben tahûrâ" ayeti göze çarpmaktadır.
Eyüp'te Bostan İskelesi yolu üzerindeki Mihrişah Valide Sultan Külliyesi içerisinde bulunan çeşme, 1210 (1796) yılında Mihrişah Valide Sultan tarafından yaptırılmıştır. Çeşmeler Mihrişah Valide Sultan Türbesi'nin giriş kapısının iki yanında yer almaktadır. Çeşmelerin her ikisi de birer sütun içerisinde olup en tepesinde akantüs motifinin yer aldığı bir kabartma bölümü yer alır. Bu kısmın alt bölümünde iç içe geçmiş istiridye kabuğu motifi bulunmaktadır. Bu bölümün altında da oval bir bölüm bulunmakla birlikte ayna taşının bulunduğu bölümün en tepesinde yine istiridye kabuğu motifi bulunmaktadır.
Çeşmenin üzerinde yer alan en üst sütunun bulunduğu dikdörtgende iki kabartma arasında bir kabartma bulunmaktadır. Sağ ve sol tarafta S kıvrımlı motifin ortasında yer alan motifin tepesinde istiridye kabuğu göze çarparken bu rozetin içerisinde ''Muhammedun Resûlullah'' lafzı yer almaktadır. Diğer tarafta yer alan sütunun üzerinde ise "La İlahe İllallah" lafzı yer almaktadır.
