Mimar Sinan’ın az bilinen 15 eseri
Mimar Sinan, Osmanlı mimarisinin klasik çağını kurup imparatorluğa özgü bir mimari kimlik oluşturdu. Peki, Mimar Sinan'ın eserlerindeki yakaladığı uyumun, Osmanlı mimarisinin "doruk noktası" olduğunu biliyor muydunuz? Sizler için, sadece yaşadığı dönemi değiştirmekle kalmayıp vizyonu ve dehasıyla çağlar ötesine ulaşan Mimar Sinan'dan az bilinen 15 eseri derledik.
Kocamustafaşa'da bulunan cami 1585-86 yıllarında tamamlanmıştır. Mimar Sinan'ın ömrünün sonuna doğru tasarladığı yapılardan biridir. Sinan'ın isteği üzerine Tezkiretül'l Bünyan kaleme alan Sai Mustafa Çelebi'nin imzasını taşıdığı düşünülen kitabesi vardır. Sinan'ın çatılı camilerinden olan yapı dikdörtgen planlıdır.
Ayasofya Meydanı'nda bulunan ham Sultan Süleyman'ın nikâhlı zevcesi Haseki Hürrem Sultan tarafından Mimar Sinan'a yaptırılmıştır. 1556 senesinde inşa edilen yapı İstanbul'daki en büyük, en görkemli çift hamamlardan biridir. Ayasofya'nın tam karşısında yer alan yapı Ayasofya Hamamı olarak da anılır. Sinan'ın tasarladığı hamamların en önemli ve başarılı örneklerindendir.
Sinan, hamamda uyguladığı planla yapının kadın ve erkeklere ait bölümlerini bir eksen üzerine yerleştirmiş, iki bölümün kapılarını 75 metre uzunluğundaki hamamın iki karşıt ucuna koymuş, erkeklerle kadınların birbirlerine hemen hiç rastlanmadan içeri girebilecekleri bir yapı tasarlamıştır.
Her iki uçta iki ayrı kubbenin örttüğü giriş ve soyunma bölünme, üç kubbeli soğukluk kısmı ve yıldız biçimli sıcaklık arka arkaya dizilmiştir. Erkekler kısmının giriş, diğer hamamlarda görülmeyen bir biçimde, bir revakla süslenmiş ve yapıya adeta cami girişi havası verilmiştir.
Sultan Süleyman'ın hasekisi Hürrem Sultan, siyasi hırslar, saray entrikaları ve iktidar kavgalarından doğam olumsuz imajını yaptırdığı çok sayıda vakıf eseri ile düzeltmeyi hedeflemişti. Cömert vakıflarla desteklenen eşi görülmemiş sayıda hayır hizmeti onu halka yaklaştırıyordu. Bu hamam da Osmanlı'da Hanım sultanların hamam yaptırma geleneğini sürdüren Hürrem Sultan'ın hayrat ve hasenatının dikkat çeken örneklerinden biridir.
Osmanlı gündelik hayatında büyük yer tutan hamamlar özellikle kadınların günlük sosyal yaşantısının ve eğlencelerinin önemli bir parçasıdır. Hamam, yıkanma ihtiyacını karşılamasının yanı sıra sefa aracı ya da gelin hamamı, loğusa hamamı, bebeğin kırk hamamı gibi özel etkinliklerin de mekânıdır. Bu nedenle hanım sultanların özellikle kadınların hayatında büyük yer tutan hamamlar yaptırması önem taşımış ve bu hizmet onları halkla yakınlaştırmıştır.
Bu olay İstanbul'daki tarihi eser kaybı nedenleri arasında depremler ve yangınlar kadar bilinçsiz imar hareketlerinin de sayılması gerektiğini gösteren olayların yalnızca bir tanesidir. Tabiri caizse resmi yıkımlar, kentin sözde modernleştirilmesini amaçlayan hareketler, kentsel dönüşüm projeleri, tarihi eserlerin devlet eliyle yok edilmesine yol açar ve 19. yüzyılın başından bu yana, en fazla tarihi eser yöneticiler ve devlet kurumları eliyle yıkılır.
Sinan'ın camilerini, hamamlarını, mescitlerini de kapsayan pek çok tarihi eser bu imar hareketiyle ortadan kaldırılır. Haseki Hürrem Hamamı bugün yerindeyse bunu Said Paşa'nın ve Eski Eserler Cemiyeti'nin itirazına borçlu olduğumuzu söyleyebiliriz.
Sinan, erken Osmanlı ulucamileri tarzında altı kubbeli yaptığı bu camiyi 1573'te tamamlar. Evliya Çelebi, cami için bu yerin seçilmesinde Sultan Süleyman'ın yeni mahaller oluşturma arzusunun rol oynadığını söyler. Bu cami, Sinan'ın alışılmadık ayrıntılıyla dikkat çeken yapılarından biridir. Mimarbaşı bu camide arkaik bir plan tipini, altı kubbesiyle Anadolu'da Osmanlı öncesine dayanan ulucami şemasını geliştirmiş ve inceltmiştir.
