Osmanlı Devleti'nin koşucu ulakları: Peykler
Bir haberin, hızlı ve güvenli bir şekilde hedefe aktarılması, geçmişten günümüze daima önemli bir konu oldu. Bunun için kullanılan aracılar başlangıçta hayvanlardı ve at, güvencin, deve gibi canlılar haberleşmede büyük önem taşımışlardı. Ancak kısa süre sonra bu yöntemler ihtiyacı karşılamamış ve ortaya yeni bir meslek kolu çıkmıştı. Osmanlı döneminde Peykler, günde 150 kilometre koşabiliyor, koşarken besleniyor ve havadisleri hızla yerlerine ulaştırıyorlardı…
Bir mesajın hızlı bir şekilde hedefe aktarılmasının yanında, güven unsuru da oldukça mühimdi. Bu nedenle tarihte uzun süre hayvanlarla sağlanan iletişime dair yöntemler yetmemeye başlamış; güven ve hız ihtiyacını aynı anda karşılayabilecek bir alternatif gerekmişti.
Osmanlı Devleti'nde bu ihtiyaç, "Peyk" adı verilen koşucu birliklerle karşılanmıştı.
Osmanlı döneminde, haber getirip götüren kişiler ve yaya postacı sınıf için kullanılan "Peyk" kelimesinin ne zaman ortaya çıktığı bilinmiyor.
Peyklerin, İlhanlı ve Selçuklulardan Anadolu beyliklerine ve oradan da Osmanlı'ya geçmiş olabileceği düşünülüyor. Fatih Sultan Mehmet'in teşkilat kanunnamesinde "pey" adı verilen özel bir sınıftan söz edilmesi sebebiyle, Osmanlı'da 15'inci yüzyılda ortaya çıktığına işaret ediliyor.
Genellikle sultanın hemen yanında bulunan Peykler, resmi haber ulaştırma veya istihbarat gibi görevleri yerine getirirlerdi. Öncelikli görevleri, sultanın emirlerini hızla gerekli yerlere götürmekti. Osmanlı haberleşmesinin önemli bir kolu olan Peyk Teşkilatı, zamanla işlevini yitirmesi nedeniyle 3 Mayıs 1829 tarihinde kaldırıldı.
Yaptıkları işin zorluğu nedeniyle, Peyklerin fiziki özellikleri hakkında, ilk olarak iri ve güçlü oldukları düşünülebilir. Ancak Peykler, bu düşüncenin tam aksine, küçük ve zayıf görünen, çevik yapılılar arasından seçilirdi.
Zor şartlara tabi tutulan kişiler arasında başarı gösterenler, Peyk Teşkilatına dâhil olurlardı. 1673 yılında Edirne'de gözlem yapan Seyyah Galland, Peykler için "Benzer fiziksel yapıları ve yaşları ile seyri hoş bir manzara oluşturuyor, yürüyüşlerindeki ahenk ve emin adımlarla dikkat çekiyor" sözlerine yer vermişti.
Birçok aday arasından özenle seçilen Peyklerin eğitimi oldukça zor şartlar altında gerçekleştiriliyordu. Peykler, kızgın kumlarda farklı koşu biçimlerini içeren antrenmanlarla hazırlanıyorlardı.
Bunun sonucunda, ayak tabanları neredeyse bir at nalı gibi sertleşerek nasırlanıyor ve hissiz bir tabaka oluşuyordu. Yalın ayak koşular, bu zorlu sürecin önemli bir parçasıydı.
İlk bakışta bu tarz bir haberleşme ağının yerine atlı bineklerin kullanılmasının daha mantıklı olduğu düşünülebilir. Ancak, Peykler uzun mesafede atlı habercilere tercih edilecek özelliklere sahiplerdir.
Uzun süreli dayanıklılık söz konusu olduğunda, koşucuların atlara karşı üstünlüğü kaynaklarda sıkça geçen bir konudur. Düzenli antrenman yapmalarının yanı sıra dayanıklılıklarını artırmaları için kendilerine has yöntemleri bulunur.
