Arama
Osmanlı döneminde su yönetimi
Canlı hayatı için olmazsa olmaz unsurlardan biri olan su, tarih boyunca önemini korudu. Osmanlı Devleti, İslam hukukundan aldığı miras ile su yönetimine dair hükümler geliştirdi; kullanım hakları, sulama faaliyetleri, su dağıtımı ve şehirlere su getirilmesinin sorumluluğu gibi pek çok alanda faaliyetlerde bulundu. Özellikle İstanbul'un su ihtiyacını karşılama konusunda Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde önemli çalışmalar yapıldı.
🔵Bu nedenle denizler, geniş göller, büyük nehirler ve yer altı suları bu kategoriye girerdi; başkasının zararına yol açmadıkça bu kaynakların kullanımı konusunda herkes serbestti.
🔵Böyle bir durumda fertler bütün işçiliği ve harcamayı karşılamakla yükümlüydü. Ancak büyük nehirlerde suyla ilgili geniş çaplı çalışmalardan genelde devlet sorumluydu.
🔵Özel mülkiyete konu olan sular, kullanıldıktan sonra kalanı herkesin istifadesine sunulan "nehr-i âm" ve sadece mülkiyeti elinde bulunduranların kullanımına ait "nehr-i hâs" olmak üzere ikiye ayrılmıştı.
🔵Su kanalları veya su kuyuları açarak, bir kaynak bularak yahut bataklık kurutarak ekili olmayan sahipsiz araziyi tarıma elverişli hale getirme Müslüman veya zimmî olsun fertlere yasal olarak tanınmış bir haktı.
🔵Eğer bu sular birçok paydaşın ortak mülkiyeti altında ise bu durumda paydaşlardan hiçbiri diğerlerinin izni olmadan yeni su kanalı açamaz, değirmen inşa edemez, su kullanım sırasını veya yönünü değiştiremezdi.
🔵İzin verilse bile bu herhangi bir zamanda geri alınabilir. Su paydaşların kendi arazi hisselerinin büyüklüğüne göre taksim edilirdi.
🔵Eğer bent yapma zorunluluğu varsa bu durumda su hakları nehrin alt taraflarından başlamak üzere yukarı kısımlara doğru dağıtılırdı. Bir akarsuyun sahibi, o su bir başkasının toprağından geçse bile belirli haklarını korurdu.
🔵Toprak sahibi bu durumda akan suyu engelleyemezdi ve su sahibine su yolu üzerinde gerekli onarım iznini vermek durumundaydı.
🔵Şehirler için su temin edilmesi, özellikle suyun az olduğu bölgelerde dağıtımının yapılması, pirinç yetiştirilmesi devletin büyük ölçekli arazilerde su kullanımıyla ilgili ana teşebbüsleri olmuştu.
🔵Su kullanımı ve su işleriyle ilgili olarak genel Osmanlı politikası, büyük oranda tarımsal arazilerin işletimini küçük üniteler halinde çiftçilik yapan halka bırakan Osmanlı toprak sistemiyle belirlenmişti.