Osmanlı padişahlarının marşları
İstiklal Marşı, sömürgeci güçlere karşı boyun eğmeyen bir direnişin destanıdır. Tarihimizde ve kültürel hayatımızda değerli bir anlam taşıyan marşımızın yüz yıl önce kaleme alınmasına ithafen 2021 İstiklal Marşı Yılı olarak ilan edildi. Peki, günümüzde belli değerler çerçevesinde birleştirici güce sahip olan milli marş kavramının Osmanlı dönemindeki karşılığını hiç merak ettiniz mi? Osmanlı'daki ilk resmi marş, 19. yüzyılda yenileşme hareketleriyle beraber ortaya çıktı. Gelin, padişah marşlarına yakından bakalım.
📌Osmanlı'da 19. yüzyıla gelene kadar milli marş yoktu, bunun yerine özel padişah marşları vardı. Tahta çıkan her padişah için ayrı bir marş bestelenmiş, padişahın tahtta kalma süresine kadar bunlar "milli marş" olarak sayılmıştı.
Osmanlı'daki ilk resmi marş ise 19. yüzyılda yenileşme hareketleriyle beraber ortaya çıktı.
İstiklal Marşı'nın diğer milli marşlardan farkı ne?
📌Batı müziğine ilgi duyan Üçüncü Selim, Osmanlı Sarayı'na bu müzik türünü taşıdı. Üçüncü Selim'in açtığı yoldan İkinci Mahmud da ilerledi ve musiki alanında önemli gelişmeler kaydetti. Sultan, Mehter bando takımının yerine batılı tarzda oluşturulan Muzika-ı Hümayun'u kurdu.
📌Akıllara "Mehter bütün bunların arasında hangi konumda yer alıyor?" sorusu gelebilir. Dünyanın en eski askeri *bandolarından biri olan Mehter, Yeniçerilerin askeri bandosuydu. İkinci Mahmud tarafından Yeniçeri Ocakları'nın kaldırılmasıyla Mehterhanenin yeni ordu için yetersiz olduğu ön görüldü ve böylece Mızıka-yı Hümayun adlı yeni bir saray bandosu ortaya çıktı.
*Bando: Üfleme ve vurgulu çalgılardan oluşan ve genellikle törenlerde görev yapan müzik topluluğu.
Tam anlamıyla musiki hayranı olan İkinci Mahmud, Muzika-i Hümayun'u halk kesimleri tarafından da benimsenen bir kuruluş haline getirmek için çabaladı. Amacı bandonun yalnızca askeri musiki ile sınırlı kalmamasını sağlamaktı.
Sultan II. Mahmud ve modernleşmenin yolunu açan ıslahatları
Osmanlı'daki ilk resmi marş, 19. yüzyılda yenileşme hareketleriyle beraber ortaya çıktı. Gelin, padişah marşlarına yakından bakalım. #2021İstiklalMarşıYılı https://t.co/wohdaPk8oV
— Fikriyat (@fikriyatcom) February 23, 2021
📌İkinci Mahmud, Muzıka-yı Hümayun adlı saray bandosunun şefi olmak üzere İtalyan asıllı opera bestecisi Giuseppe Donizetti'yi İstanbul'a davet etti. Fransa ve Sardinya ordusunda bando şefliği deneyimi olan Giuseppe Donizetti, 17 Eylül 1828'de İstanbul'daki görevine başladı.
📌Donizetti, göreve getirildikten dört ay sonra II. Mahmud'a ithaf ettiği ve Osmanlı'nın ilk resmi marşı olan Mahmudiye Marşı'nı besteledi. Bu marş, 1808-1839 yılları arası kullanıldı.
Mahmudiye Marşı, ülkemizde bestelenen ilk resmi marş olarak tarihi kayıtlara geçti. Bestelendikten sonra Avrupa'da da büyük bir ses getiren Mahmudiye, İsveç'e kadar ulaştı ve İsveç hükümeti tarafından da resmi marş olarak kabul edildi. Mahmudiye'nin, İsveç Muhafız Alayı'ndan müzisyen Franz Preumayr tarafından kopyası hazırlanmış ve "Sultan Mouhmuds Favorit–Marche" olarak kayıtlara geçmişti.
Milli duyguları yücelten bu marş; güfte, ahenk ve beste olarak en güzel milli marşlar arasındaki yerini aldı. Marşın tespit edilen ilk yazması ise Napoli Konservatuarı Kütüphanesi'nde yer almakta.
🔎DONİZETTİ PAŞA KİMDİR?
İtalyan asıllı müzisyen Giuseppe Donizetti, Napolyon Bonapart'ın Fransa ordusunda "Elba Adsai Taburu Bandosu"na girdi. Sultan'ın davetiyle İstanbul'a varınca ilk iş olarak askeri bando Muzıka-yı Hümayun'u yapılandırdı ve bir ay içerisinde padişaha ilk konserini verecek hale getirdi. Bundan sonraki 28 yıl boyunca Osmanlı Devleti'nin hizmetinde çalışan Giuseppe Donizetti'ye 1841'de miralay (albay) ve daha sonra mirliva (tuğgeneral) rütbesi ile "Paşa" unvanı verildi; hükümdarın kurduğu modern ordunun bando teşkilatını ölümüne kadar yönetti.
Osmanlı müziğine 28 yıl hizmet eden Donizetti Paşa
📌Babası İkinci Mahmud'un ölümünden sonra tahta çıkan Abdülmecid, müzik konusunda babasının yolundan ilerledi. Çocukluğunda saraydaki müzik kültürüyle yetişen Abdülmecid, yaşamı boyunca müzisyenlerin önemli bir hamisi oldu. Abdülmecid döneminde Franz Liszt, Antonio Rossini, Henry Vieuxtemps gibi birçok müzisyen Osmanlı Sarayı'na davet edilmişti.
📌Muzıka-i Hümayun'un başında görev yapan Donizetti, Abdülmecid döneminde de çalışmalarına devam ediyordu. Abdülmecid 1839'da tahta çıktıktan hemen sonra saygısını göstermek adına padişah için Mecidiye Marşı'nı besteledi. Mahmudiye'den daha farklı bir formda bestelenen Mecidiye Marşı, daha çok Türk musikisine ait motifler içeriyordu.
Donizetti'nin uzun yıllar Osmanlı topraklarında kalması, müzisyenin sanatında kültürel sentezi ortaya çıkarmıştı. Ayrıca Mecidiye'nin icra bakımından da Mahmudiye'den daha ileri düzeyde olduğu düşünülmüştü.
📌Babasından miras kalan Muzika-i Hümayun'u genişleten Abdülmecid, kurumun başındaki Donizetti'den de büyük destekler gördü. Donizetti, bestelediği Mecidiye Marşı ile kurumun her geçen gün daha başarılı bir şekilde gerçek hüviyetini bulduğunu gösteriyordu.
📌Uluslararası ve devlet törenlerinde çalınan Mecidiye Marşı 22 yıl boyunca milli marş olarak kaldı. Bu marşın en büyük özelliklerinden biri İstanbul'a konser vermek için gelen dünyaca ünlü piyanist Franz Liszt ile ilgiliydi. Franz Liszt, bu marşa "Büyük Parafraz" eserini besteledi.
*Parafraz: Tanınmış parçaları başka ortamlara uyarlayarak düzenlemek.
📌Donizetti'nin ayrıca Abdülmecid'e ithafen Büyük Askerî Marş isimli bir eser de bestelediği bilinmekte. Osmanlı Sarayı'nda müziğin gelişmesi için yıllarca büyük uğraşlar veren Donizetti'ye yaşamı boyunca Osmanlı'ya verdiği hizmetlerden ötürü "Paşa" unvanı verildi.
🔎FRANZ LİSZT KİMDİR?
19'uncu yüzyılın en büyük piyanist ve bestecilerinden biri olan Macar asıllı Franz Liszt, senfonik şiir tarzının kurucusuydu. Sultan Abdülmecid'in ise büyük bir hayranıydı.
Franz Liszt, Osmanlı sultanına neden hayrandı?
