Osmanlı'da çocuk olmak
Çocuk, her devirde ailenin en mühim ve en üzerine düşülen ferdidir. Zira ebeveynler çoğunlukla bütün hayatlarını çocukları için harcarlar, söz gelimi, yemez yedirir, giymez giydirirler... Bu yaklaşım, aynı zamanda geleceğin teminatı olarak görülen çocuğa ne derece kıymet verildiğinin de bir göstergesidir. Malum olduğu üzere 23 Nisan çocuklara armağan edilen özel bir gündür. Peki, bu özel gün dolayısıyla tarihimizde çocuğa verilen öneme dair bir yolculuğa çıkmaya hazır mısınız? Osmanlı döneminde doğumundan itibaren bir Osmanlı çocuğunun nasıl yetiştirildiğini biliyor musunuz? İşte bir Osmanlı çocuğunun hayatından izler...
Çocuk, bir ülkenin, toplumun, medeniyetin teminatı olarak görülür. İslam'da ise masumiyetin ve günahsızlığın sembolüdür. Osmanlı'da çocuklara çok kıymet verilirdi öyle ki korunur ve kollanır, ömürleri bereketli ve mübarek olsun diye nice dualar okunur, hatimler indirilir, kurbanlar kesilir ve sadakalar dağıtılırdı. Zira başta veba olmak üzere devrin meşhur hastalıkları sebebiyle küçük yaşta çocuk ölümlerinin sayısının fazla olduğu yıllarda hüküm sürmüştü Osmanlı. Kışlar uzun ve çetin geçerdi, ulaşım ve iletişim imkânları kısıtlıydı. Tüm bu olumsuz koşullara rağmen ebeveynler, çocuklarını dinine bağlı ve ahlaklı bireyler olabilmesi için en mükemmel şekilde yetiştirmeye özen gösterirdi.
Osmanlı'da çocuğun bütün hakları İslami hukuk çerçevesinde korumaya alınırdı. Bu hukuki kuralların bir denetim mekanizması da mevcuttu. Kendilerine bakabilecek beceri ve imkanlardan yoksun küçük çocukların korunması ve kollanması gerektiği düşüncesi, Osmanlı hukuk düzenlemelerinin ayırt edici özelliklerinden birini oluşturmaktaydı. Çocuklarla ilgili yasaların ebeveynlerinin onlar üzerindeki tasarruflarını dahi kısıtlayacak şekilde tasarlanması söz konusuydu.
Fransız şarkiyatçı J.H.A Ubicini, Türkiye Mektupları isimli eserinde Osmanlı'nın çocuğa verdiği önemi şu şekilde anlatır:
Amin alayı nedir? Edebiyatın ünlü yazarlarının amin alayları nasıl gerçekleşti?
"…Çocuklarını bundan daha fazla sevgi,özen ve şefkat içinde yaşatan bir memleket bilmiyorum.İşin garibi, bütün bu şefkatle ihtimamın annelerden çok babalarda derinleşmiş olmasıdır. Cuma günleri Cuma Osmanlı'da tatil günüdür) veya bir bayram günü, Osmanlı Türkü'nün, çocuğunun elinden tutup sokakta gezdirmesi,adımlarını çocuğun adımlarına göre ayarlaması, çocuğun yorulduğunu görünce omzuna alması veya bir aralık dinlendiği kahve peykesinde yanına oturtup en derin şefkatle konuşarak çocuğun bütün hareketlerini dikkatle takip etmesi görülecek şeydir."
Peki, bilhassa Osmanlı'nın çocuğa verdiği önemin tezahürleri hangi alanlarda görülür?
İmparatorluk topraklarında dünyaya gözlerini açan bir Osmanlı çocuğu, önce güzelce yıkanır, vücudunun bazı bölgeleri tuzlanır, sonra durulanarak kurulanır ve kundaklanırdı. Tuzlanan bebeklerin bazı hastalıklardan muhafaza olunduğuna ve ilerleyen yaşlarda vücutlarının kötü kokmayacağına inanılırdı. Bazen de bebek kundaklandıktan sonra göğüs hizasına Ayetü'l-Kürsî yazılı bir muska asılır ve bu muska sürekli çocuğun üzerinde bulundurulurdu.
Bebeğin ve annenin sağlıklı olduğu pederine, büyük pederine ve büyük validesine haber verilirdi. İçeriye alınan baba, Cenab-ı Hakk'a şükreder, bebeğin annesine hayır dualar eder ve besmeleyle bebeğini kucağına alırdı.
