Osmanlı’da merhametin sanatla birleştiği yapılar: Kuş Evleri
Bir merhamet medeniyeti olan Osmanlı'da tüm canlılar daima sevgi ve saygı görürdü. Öyle ki ecdadımız, cami, saray, çeşme, türbe, mescid gibi yapıların duvarlarına kuş evleri inşa eder. Sevgi ve şefkatin sembolü olarak görülen kuş evleri halen varlığını sürdürüyor. Osmanlı merhametinin güzel yansıması olan kuş evlerine yakından bakalım.
🔸 Hayvanlara verdiği ehemmiyet ile dikkat çeken Osmanlı, dünyanın ilk ve tek leylek hastanesini yaptırır. Bursa'da kurulan hastanenin adı Gurebâhâne-i Laklaka'dır.
🔸 Mekke, Medine gibi mübarek yerlere seyahat ettikleri için kutsal sayılan leylekler, geçiş güzergahları üzerinde hastalanabilmektedir. Bu nedenle inşa edilen yapı, leyleklerin tedavisi ve bakımı için hizmet verir.
🔸 Vakıf uygulamarından bir diğeri de vefat eden kişilerin hayvanlar ile ilgili vasiyetlerini yerine getirmektir. Bu kurumlar, mirastan ayrılan payı sokak hayvanlarının ihtiyaçları için harcar.
🔸 Ayrıca padişahlar, yaptırdıkları külliyelerin vakıf çalışmalarında kuşların beslenmesi için bütçe ayırır. Öyle ki Sultan II. Beyazıt, Beyazıt vakfiyesinde, kuşlar için her yıl harcanmak üzere yem parası tahsis edilmesini emreder.
🔸 Osmanlı Devleti, hayvanların beslenmesi ve barınması için birçok imkan sağlar. Su içmeleri için suluklar yapar, tedavileri için hastaneler kurar. Kuşlara olan sevgilerini ise evlerinin bir parçası haline getirdikleri "kuş evleri" ile gösterir.
🔸 Kuş evleri, duvara oyulmuş şekilde yapılan küçük ebatta şahane bir ev mimarisine sahiptir. Genellikle ahşap ev şeklindedir ve binaların dış duvarına bitişik inşa edilir. Ayrıca çift katlı ve cumbalı olanları da vardır.
🔸 Her canlıyı gözeten ecdadımız, ihtişamlı kuş evleriyle merhametini mimari estetikle birleştirir. Saray, cami, medrese gibi binaların güneş, yağmur ve rüzgar almayan cephelerine kuş evlerini diğer adıyla "aşiyanları" inşa eder.
🔸 Bu evler, insan veya hayvanların erişemeyecekleri bir noktaya yapılır. Böylece kuşlar, kendilerine zarar verebilecek her türlü şeyden korunmuş olur. Eşsiz mimarinin yapılış amacı serçe, güvercin, kumru, kırlangıç, bülbül, üveyik gibi göç etmeyen kuşların burayı yuva olarak kullanabilmesidir.
🔸 Osmanlı döneminde kuş evleri iki çeşit olarak yapılır. Bunlardan ilki taş, tuğla veya ahşaptan oluşan basit yapılardır. Seçilen malzemenin özelliğine göre oyma, çatma, delik işi, kaplama gibi teknikler kullanılır. Kuş evi ustaları mimari yeteneklerini, sanatlarındaki zarafet ve işçiliklerini eserlerinde gösterir.
🔸 Bina yapılırken duvar ören ustanın yanlışlıkla kırdığı taş atılmaz, o boşluğa kuş evi yapılırdı. Böylece hem taş atılmamış olur hem de kuşlara yaşayabilecekleri yuva sağlanırdı.
