Arama
Osmanlı'da şehzadeler nasıl eğitilirdi?
Sancağa çıkma usulü, geleceğin padişahını en iyi şekilde yetiştirmeyi hedefleyen başarılı bir yöntemdi. Şehzadeler bir taraftan devlet idaresini öğrenip tecrübe kazanırken diğer taraftan da aldıkları geniş çaplı eğitimle yüksek seviyede yetişmekteydi. Peki, şehzade sancakları nerelerdi? Lalalarının görevleri nelerdi?
Türklerin millet olarak tarih sahnesine çıkıp, devlet yapılarını oluşturmaları Mete Han yönetimindeki Büyük Hun İmparatorluğu zamanında gerçekleşti. Bu yüzden daha sonraki dönemlerdeki birçok uygulama Oğuz töresi olarak adlandırıldı. Günümüzde bazı araştırmalarda, Oğuz töresine göre devletin hanedanın ortak malı olduğu söylenir. Ancak bu yanlıştır. Ortak olan devlet değil yönetimdir. Türk devlet yönetimine göre devlet hanedan üyeleri tarafından ortak olarak idare edilir.
Türk devlet başkanı seçiminde, kesin kurallara bağlanmış bir sistem yoktu. Hanedanın her üyesinin devlet başkanı olma hakkı vardı. Genelde devletin merkezine ilk olarak ulaşıp, ordu ve hazineyi kontrol altına alan şehzade devlet başkanı olurdu. Veraset sisteminin olmaması tarih boyunca devamlı olarak kaosa sebep oldu.
Sultan Abdülhamid'in en bedbaht şehzadesi,Abdülkadir Efendi haberimizi ulaşmak için tıklayın…
Osmanlı şehzadeleri, eğitimlerinin teorik kısmını sarayda almaya başlardı. Dönemin önde gelen âlimleri şehzadelere hoca olarak tutulurdu. Hocalar, bir ihtiyar ve siyah elbiseler giymiş bir kadınla beraber Harem kadınlarına görünmeden saraya gelirdi. Şehzadeler eğitimleri sırasında özellikle Arapça ve Farsçayı da öğrenirlerdi. Şehzadeler, sarayın üçüncü avlusunda içoğlanlarla birlikte ata binme ve savaş talimleri yapardı. Osmanlı şehzadeleri, eğitimlerinin pratik kısmını da yöneticilik yaptıkları sancaklarında öğrenirlerdi.
Şehzade Ömer Faruk Efendi'nin hazin öyküsüyle ilgili haberimize ulaşmak için tıklayın…
Kanuni döneminde Şehzade Bayezid'in isyan etmesinden sonra sancaklara veliaht olan padişahın en büyük oğlu gönderildi. II. Selim'in oğlu III. Murad ve III. Murad'ın oğlu III. Mehmed Manisa'da sancakbeyi olarak görev yaptılar. Ağabeyleri sancak valiliği yaparken diğer şehzadeler Topkapı Sarayı'nda denetim altında yaşarlardı. 1595'te tahta geçen III. Mehmed devrinde en büyük şehzade de sancağa gönderilmedi. Bütün şehzadeler Topkapı Sarayı'nda yaşamaya başladılar. I. Ahmet'ten sonra da Osmanlı hanedanının bütün üyeleri Topkapı Sarayı'nda denetim altında yaşadılar.
III. Mehmed devrinde şehzadelerin sancağa gönderilme adetleri sona ermişti ama veliaht şehzadeye sancak tevcih edilmeye de devam ediliyordu. Hanedanın en büyük şehzadesi kağıt üzerinde bir sancak yöneticiliğine tayin edilirdi. Ancak sancağa şehzadenin yerine vekili olarak bir devlet adamı mütesellim adıyla gönderilirdi. Sultan İbrahim'in oğlu Şehzade Mehmed'e 4 yaşındayken Manisa Sancağı tevcih edilmişti. IV. Mehmed'den itibaren şehzadelere kâğıt üzerinde sancak tevcihi uygulamadı da sona erdi.
Sancağa çıkan son şehzadeler Manisa'da görev yaptılar. Daha önce tahta çıkan şehzadeler Amasya'da görev yaparken, sonrakilerin Osmanlı İmparatorluğu'nda şehzadeler babalarının padişahlığı döneminde yanlarına lala adı verilen tecrübeli bir devlet adamıyla birlikte sancaklara vali olarak gönderilirdi. Sancak valiliği sayesinde şehzadeler devlet idaresini öğrenirlerdi. Manisa, Kütahya ve Amasya gibi şehirler "şehzade sancağı" olarak tanınırdı. Ancak şehzadelerin yöneticilik yaptığı sancaklar bunlarla sınırlı değildi. Osmanlı tarihi boyunca şehzadeler şu şehirlerde görev yapmışlardı:
"Bursa, İnönü, Sultanhisar, Kütahya, Amasya, Manisa, Trabzon, Şebinkarahisar, Bolu, Kefe, Konya, Akşehir, İzmit, Balıkesir, Akyazı, Mudurnu, Hamidili, Kastamonu, Muğla, Antalya, Çorum, Niğde, Osmancık, Sinop ve Çankırı"
Manisa'ya gönderilmesinin sebebi; şehzadelerin İstanbul'a daha yakın olan Manisa'da kontrollerinin daha rahat yapılabilmesiydi.
Osmanlılardan önce şehzadelerin yanına atabey adı verilen görevliler verilirdi. Aynı sistem Osmanlılarda getirilerek kullanılmaya devam edildi. Osmanlılarda şehzadelerin yanındaki görevlilere "lala" denirdi.
Osmanlı şehzadeleri bir sancağa gittiklerin yanlarında bulunan lala bölgenin idaresinden ve şehzadenin eğitiminde sorumlu olurdu. Merkezden yazılan yazılarda şehzade değil lala muhatap alınırdı. Şehzadelerin davranışlarından lalalar sorumlu tutulurdu. Lala aynı zamanda şehzadenin padişahın otoritesine karşı herhangi bir faaliyete girmesini de engellerdi.
Şehzadelerin sancağa çıkma uygulaması sona erdikten sonra lala tayini yine devam etmiş ama bu defa lalalar saray görevlilerinden seçilmişti.
Tanzimat'tan sonra şehzâdeler Mekteb-i Harbiye'de diğer talebelerle beraber okurken, sonradan Sultan Hamid zamanında, Mekteb-i Harbiye'nin Ihlamur'da şehzâdelere mahsus yatılı bir kısmı açıldı. Abdülkâdir, Nuri, Burhaneddin, Tevfik, Ziyâeddin, Hilmi, Abdürrahim, Abdülhalim, Osman Fuad, Ömer Faruk, Abdülaziz, Vâsıb, Şerefeddin, Tevhid, Âbid ve Abdülkerim Efendiler daha ağır dersler ihtiva eden bu mektepte tahsil gördü. Burada İran, Afgan, Mısır hanedanlarından da prensler okuyordu. Osman Fuad, Abdürrahim, Nureddin, Abdülhalim, Ömer Faruk, Şerefeddin Efendiler, ayrıca Almanya'ya askerî tahsile gönderildiler.