Arama
Osmanlı’dan kalan Ramazan geleneği: Enderun usulü teravih
Enderun usulü teravih namazı, Osmanlı döneminde sultanların saray içindeki eğitim mekanları olan Enderun mekteplerinde eda edilirdi. Zamanla İstanbul'un neredeyse tüm camilerinde kılınmaya başlandı. Osmanlı Sarayının kadim Ramazan geleneği, günümüze kadar kimi camilerde yaşatılan bir gelenekti. Peki, Enderun usulü teravih nedir? Enderun usulü teravih nasıl kılınır?
Yüzyıllardır başta saray olmak üzere, İstanbul camilerinde, dergâhlarında, konaklarında, iyi eğitim almış güzel sesli musikişinas hafızlar tarafından kıldırılırdı. Teravih namazının her dört rekâtı, Türk musikisinin teamül haline gelmiş farklı makamlarında eda edilirdi.
Enderun'da başlayan bu tertipte, farklı makamların nağmelerinin insan ruhu üzerindeki tesirleri düşünülerek sıralama yapılırdı.
Böylelikle ibadetteki coşku, ferahlık; okumalardaki ahenk, dualardaki samimiyet ve ihlas sürdürülerek, otuz üç rekât olan teravih bitimine kadar sıkılmadan, zevk ve huşu içinde eda edilmiş oluyordu.
İmamın takip edeceği makamlar, her dört rekâtta bir Ramazan'ın ruhuna uygun, namazın huşusunu artırmak amacıyla değişiyor. Dinlenme anlamına gelen tervihalarda ise, eğitimli ve güzel sesli müezzinler topluluğunca ilahilerin okunması âdetine "Cumhur Müezzinliği" deniyor.
Osmanlı sarayında doğan ve günümüze kadar sürdürülen köklü geleneklerden Enderun usulü teravih, öncelikle müezzinin namaz öncesi getirdiği kamet ile yatsı namazının hicaz veya uşşak makamında kılınacağı belirleniyor.
Ardından teravih namazının ilk dört rekâtı neva makamı, ikinci dört rekâtı hüseyni makamı, üçüncü dört rekâtı bestenigâr makamı, dördüncü dört rekâtı eviç makamı, son dört rekâtı ise acemaşiran makamlarında kılınarak tamamlanıyor.
Osmanlı döneminde, insanların kulağı bu makamlara öyle duyarlıydı ki, namaza geç gelen kişi, imamın makamından kaçıncı rekâtta olduğunu anlayabiliyordu.
Enderun usulü teravihte, her dört rekât arasında, bir sonraki dört rekâtın makamında bestelenmiş Ramazan ilahileri okunur.
İmam son rekâtta mahur makamında selâmını verir; ardından yine mahur makamında bestelenen salat-ü selam ve segâh, salat-ı ümmiye okunarak teravih namazı tamamlanır.
Vitir namazı ise, müezzinin son salavatının makamına göre hüzzam, segâh veya saba makamında kılınır. Böylece yatsı namazı teravih ve vitir ile birlikte yedi makam da namaz içerisinde kullanılır.
Enderun usulü teravih, adını Türk musikisinin değişik makamlarında eda edilmesi ve bu makamlarda bestelenen ilahiler ile süslenmesinden almıştı. Saray dışında en çok Eyüp Camii'nde kılınması sebebiyle, bestekârlar "Eyyubi" lakabını taşırlardı.
Bir Osmanlı geleneği olan Enderun usulü teravih, Klasik Türk musikisinin en önemli ismi olan Itrî tarafından tertip edildiği şekliyle, salat-u selam ve salat-ı ümmiyeler eşliğinde can buluyor. Enderun teravihi önceden belirlenen camilerde, günümüzde de coşku içerisinde kılınmaya devam ediliyor.