Osmanlı'nın hayırsever hanım sultanları
Osmanlı döneminde hanım sultanlar, sadaka-i cariyeye oldukça ehemmiyet verirlerdi. Dünyada kalıcı eser bırakarak sevabına nail olmak isteyen bu sultanlar cami, medrese, imarethane, külliye, hamam gibi pek çok vakfiyede bulundu. Bu eserler sayesinde hayırseverlikleri ile anıldı. Peki, Osmanlı'nın hayırsever hanım sultanları kimlerdi?
Hatun kavramı
🔸 Hatun, Türklerde hükümdar ailesine mensup kadınlara denir.
🔸 İslam öncesi Türk devletlerinde, hükümdarın zevcesinin resmi unvanı "hatun"dur. Türk hükümdarının karısı, Türk kadını, saygın kadın manalarına gelen kelime, aynı zamanda siyasi bir makamın adıdır.
🔸 Eski Türk devletlerinde hatunlar, devlet işlerinde söz sahibiydi ve siyasete yön verir, idare ederlerdi. İçlerinde devlet başkanlığı yapanlar da vardı. Hakandan sonra söz sahibi olan kişi hatundu.
Osmanlı'da hatun
◽ Vav TV'de yayınlanan Yön Veren Kadınlar programında Osmanlı'daki hayırsever sultanlar konusu üzerine konuşan Doç. Dr. Raşit Gündoğdu hatun kavramını şöyle anlattı:
"Toplumu kadınlar inşa eder, nizam verir. Osmanlı'nın ilk dönemlerinde beyler, düşmandan hudutları korumak için savaşırken arkalarında hanımları vardı. Onlar, beylerin boş bıraktıkları yeri doldururdu. Gerektiğinde ellerindeki silahlarla yetişirlerdi. Türkler, İslamiyet ile şereflenmeden önce de kadınlar bu şekilde idi. Bir tarafta 'bey', onun yanında 'hatun'u vardı."
Hanım sultanların hayır kültürü
🔸 Osmanlı döneminde vakfiyelerin girişinde yer alan bir hadis vardır. Müslim'in Ebu Hureyre'den (r.a) rivayet edilen bu hadis-i şerifte şöyle buyurmaktadır:
"İnsanoğlu öldüğü zaman bütün amellerinin sevabı da sona erer. Şu 3 şey bundan müstesnâdır: Sadaka-i câriye, istifâde edilen ilim, kendisine duâ eden hayırlı evlât."
🔸 Sadaka-i cariyenin manası, sevabı kıyamete kadar devam eden amellerdir. Herkesin faydalanabileceği şekilde varlığı devam eden ve süreç boyunca sevabı da amel defterine işleyen hayırlardır.
🔸 Bunlar cami, mescid, mektep, medrese, yol, köprü, çeşme, hanlar ve hamamlar gibi çeşitli hayır vakıflarıdır.
Hayır yapanların, yapımında emeği geçenlerin amel defteri kapanmaz ve sevabı süreklidir.
🔸 Osmanlı sultanları, sadaka-i cariye ile ilgili hadis-i şerifin üzerine sevabına nail olabilmek için çeşitli vakfiyeler yapar.
🔸 Gündoğdu, hanım sultanların hayra bakışı ile ilgili şu ifadeleri kullandı:
"Bu hadisi şerifi gören Müslümanlar, hayır yapmaya kalkışmışlar. Kimisi camii, kimisi mektep, medrese yaptırmış. Hanım sultanların da maddi imkanı var ve bununla sadece bir cami veya çeşme ile yetinmemişler. Camisi, medresesi, imarethanesi, tabhanesi, mektebiyle kocaman külliyeler inşa ettirmişler. Her hanım sultanın özellikle Mekke ya da Medine'de mutlaka bir hayır eseri vardır."
Osmanlı'nın hayırsever kadınları
NİLÜFER HATUN
🔸 Orhan Bey'in hanımı olan Nilüfer Hatun, I. Murad'ın annesidir. Bursa civarında bulunan Yarhisar tekfurunun kızıdır. Asıl adının Holophira olduğu konusunda rivayetler bulunur.
🔸 Nilüfer Hatun, Osmanlı'da ilk medrese ve köprü yaptıran hatundur. Öyle ki Bursa'da yaptığı hayırlar nedeniyle Nilüfer'e ismi verilir.
Adım adım tarih: II.Bayezid Külliyesi
