Osmanlı'nın hayırsever hanım sultanları
Osmanlı döneminde hanım sultanlar, sadaka-i cariyeye oldukça ehemmiyet verirlerdi. Dünyada kalıcı eser bırakarak sevabına nail olmak isteyen bu sultanlar cami, medrese, imarethane, külliye, hamam gibi pek çok vakfiyede bulundu. Bu eserler sayesinde hayırseverlikleri ile anıldı. Peki, Osmanlı'nın hayırsever hanım sultanları kimlerdi?
Hanım sultanların hayır kültürü
🔸 Osmanlı döneminde vakfiyelerin girişinde yer alan bir hadis vardır. Müslim'in Ebu Hureyre'den (r.a) rivayet edilen bu hadis-i şerifte şöyle buyurmaktadır:
"İnsanoğlu öldüğü zaman bütün amellerinin sevabı da sona erer. Şu 3 şey bundan müstesnâdır: Sadaka-i câriye, istifâde edilen ilim, kendisine duâ eden hayırlı evlât."
🔸 Sadaka-i cariyenin manası, sevabı kıyamete kadar devam eden amellerdir. Herkesin faydalanabileceği şekilde varlığı devam eden ve süreç boyunca sevabı da amel defterine işleyen hayırlardır.
🔸 Bunlar cami, mescid, mektep, medrese, yol, köprü, çeşme, hanlar ve hamamlar gibi çeşitli hayır vakıflarıdır.
Hayır yapanların, yapımında emeği geçenlerin amel defteri kapanmaz ve sevabı süreklidir.
🔸 Osmanlı sultanları, sadaka-i cariye ile ilgili hadis-i şerifin üzerine sevabına nail olabilmek için çeşitli vakfiyeler yapar.
🔸 Gündoğdu, hanım sultanların hayra bakışı ile ilgili şu ifadeleri kullandı:
"Bu hadisi şerifi gören Müslümanlar, hayır yapmaya kalkışmışlar. Kimisi camii, kimisi mektep, medrese yaptırmış. Hanım sultanların da maddi imkanı var ve bununla sadece bir cami veya çeşme ile yetinmemişler. Camisi, medresesi, imarethanesi, tabhanesi, mektebiyle kocaman külliyeler inşa ettirmişler. Her hanım sultanın özellikle Mekke ya da Medine'de mutlaka bir hayır eseri vardır."
Osmanlı'nın hayırsever kadınları
NİLÜFER HATUN
🔸 Orhan Bey'in hanımı olan Nilüfer Hatun, I. Murad'ın annesidir. Bursa civarında bulunan Yarhisar tekfurunun kızıdır. Asıl adının Holophira olduğu konusunda rivayetler bulunur.
🔸 Nilüfer Hatun, Osmanlı'da ilk medrese ve köprü yaptıran hatundur. Öyle ki Bursa'da yaptığı hayırlar nedeniyle Nilüfer'e ismi verilir.
Adım adım tarih: II.Bayezid Külliyesi
🔸 Nilüfer Hatun'un hayırseverliğini, Gündoğdu şu şekilde tanımlar:
"Bursa'nın her yerinde Nilüfer Hatun tarafından yaptırılmış medreseler var. İlk medreseyi İznik'te yaptırmış. Ardından camii, köprü yaptırmış, kütüphane kurmuştur. Bursa'yı yaptırdığı eserlerle adeta gergef gibi nakış nakış işlemiş"
🔸 Evliya Çelebi'nin Nilüfer Hatun'un yaptırdığı bir köprü üzerine sözlerini aktaran Gündoğdu, "Cennete gitmeyi kendine gaye edinmiş Nilüfer Hatun tarafından yaptırılmış köprüdür. İlk önce dört gözlü yapıldı, daha sonra sekiz gözlü yaptırdı ve köprünün her bir taşını adeta nakış gibi ince ince işledi" dedi.
HAFSA SULTAN
🔸 Kanuni Sültan Süleyman'ın annesi olan Hafsa Sultan Yavuz Selim'in eşidir. Gençlik yıllarını Yavuz Sultan Selim'in sancak beyi olduğu Trabzon'da geçirir ve Şehzade Süleyman'ı burada dünyaya getirir.
🔸 Hayır severliği ile tanınan Hafsa Sultan, özellikle Manisa'da yaptırdığı cami, medrese, sıbyan mektebi, hankah, imaret, hamam ve dârüşşifadan oluşan külliyesi ile tanınır.
🔸 Hafsa Sultan, Osmanlı'da Mehd-i Ulya-yı Saltanat unvanını kullanan kişidir.
Mehd-i Ulya-yı Saltanat:
Padişahların annelerine verilen resmi unvandır.
