Osmanlı'nın müverrih şeyhülislamı: Hoca Sadeddin Efendi
Hoca Sadeddin Efendi, Osmanlı'nın en önemli tarihçilerinden biriydi ve uzun süre şeyhülislamlık yaptı. Yazdığı eserlerle kendisinden sonra gelen müverrihlere büyük tesirlerde bulundu. Şehzade Murat ve III. Mehmet'in hocalığını yapan Sadeddin Efendi, "Hace-i Sultani", "Reis-ül Ulem" ve "Câmiu'r-Riyâseteyn" unvanlarının da sahibiydi. Devlet idaresinde etkili olan şeyhülislam, mevlit için gittiği Ayasofya'da vefat etti. Peki, Hoca Sadeddin Efendi Haçova Savaşı'nın seyrini nasıl değiştirdi?
🔸 Hoca Sadeddin Efendi, Kanuni devri İstanbul'unda dünyaya geldi. İsfahanlı Türk bir aileye mensup olan Sadeddin Efendi, saray çevresinde yetişti. Dedesi, "hâfız-ı mahsûs-i sultânî" unvanıyla Tebriz'den getirilen İsfahanlı Hâfız Muhammed, babası Yavuz Sultan Selim'in çok sevdiği nedimi Hasan Can Çelebi'ydi.
🔸 Devrin önemli âlimlerinden iyi bir tahsil gördü. Osmanlı tarihi ve sultanların hayatı hakkında bilgileri, babası Hasan Can Çelebi'den dinledi. Bu ileride yazacağı tarih kitabının temelini oluşturdu.
🔸 Kanuni devrinde Yavuz Sultan Selim'in büyük güven duyduğu babası Hasan Can Çelebi'ye günde 70 akçe, Hoca Sadeddin'e ve kardeşine 20'er akçe maaş bağlandı.
🔸 Karamânî Mehmed Efendi ve Ebusuud Efendi'nin talebesi olan Hoca Sadeddin mülâzemetle İstanbul'daki Murad Paşa Medresesi müderrisliğine tayin edildi.
*Mülâzemet:
Osmanlı döneminde ilmiye sınıfındaki medrese mezunlarının müderrislik ve kadılık almak için sıra beklemeleri, mesleki tecrübe kazanıp göreve başlamalarını ifade eder.
🔸 Hoca Efendi'nin devrinde önemli isimlerle beraber tahsil gördü. Onun medrese arkadaşlarından bazıları şunlardır: Nev'î Efendi, şair Bâki, Hüsrevzâde, Üsküplü Vâlihî, Mecdî, Remîzâde, Camcızâde Camî, Cevrî, Karamanlı Muhiddin, Cenâbî Mustafa Efendi, Malûlzâde Seyyid Mehmed, Abdü'l-kâdir Şeyhî, Bostanzâde Mustafa, Hâce-i Sultânî Atâullâh, Kınalızâde Hasan ve Ali Cemâlî Efendi'nin oğlu Fudayl Efendi.
🔸 Sonraki yıllarda Yıldırım Bayezid ve Bursa Sultânî Medresesi'nde görev yaptıktan sonra Şehzade Murad'ın hocalığını yapmak için Manisa'ya gitti.
🔸 Bu görevinden sonra Hoca Efendi olarak anılmaya başlandı. Şehzade tarafından oldukça sevilen ve sayılan Sadeddin Efendi, sekiz ay sonra III. Murad'ın padişah olmasıyla İstanbul'a gitti. Bu tarihten sonra "hâce-i sultânî" unvanını aldı.
🔸 Saray yönetiminde de önemli bir mevkide olan Sadeddin Efendi içi kullanılan sıfatlardan bazıları şunlardı: "... a'lemü'l-ulemâ ve efdalü'l-fudalâ Hoca-i Şâhı cihân", "a'lemü'l-ulemâi'il-mütebahhirîn mevlânâ Sa'dî Efendi" , "Mevle'l-mevâlî Sa'deddin Efendi", "Müftilenâm ve Şeyhülislâm Hoca-i Şâh-ı cihân Sa'deddin Efendi hazretleri"
