Osmanlı'nın Ramazan geleneği cerre çıkma nedir?
Osmanlı'nın Ramazan geleneklerinden biri de cerre çıkmaktı. Medrese talebeleri, üç aylarda dini hizmetlerde bulunmak için kasaba ve köylere gider, burada halkı irşad ederdi. Halk ve ilim ehli arasında gönül bağı oluşmasını sağlayan cer faaliyetleri sayesinde imparatorluğun en ücra köşesine kadar dini, ilmi gelişmeler götürülürdü. Peki, cerre nasıl çıkılırdı?
Medrese, "ders görülen ve öğretim yapılan yer" anlamında gelir. Günümüzde ilköğretim okulları seviyesindeki sıbyan mekteplerinden sonra, ileri düzeyde tahsilin görüldüğü orta ve yüksek dereceli eğitim kurumlarıydı.
Medreselerin de içinde bulunduğu yapılar külliye şeklinde, yani hamam, dârüşşifâ, imaret, cami ve medrese bir arada yaptırılırdı. Medreselerde, eyvân denilen dershaneler, müderrislerin odaları, ibadet için mescit, kütüphane, şifâhâne, talebenin kalması için odalar, hamam ve yemekhane bulunurdu.
Talebe sınıf değil, ders geçerdi. Dersler de kitaplara göre tayin olunurdu. Medreselerde günde dört-beş ders okunur; her halkaya takriben 20 talebe iştirak ederdi. Umumiyetle her ders için ayrı müderris ders verirdi. Müderris, dersi kendi hazırladığı veya meşhur bir metne dayanarak anlatır talebe de metni yazardı. Müderris sonra metni izah eder; talebenin suallerine cevap verirdi. Talebe, bunları da metnin kenarına kaydeder; metni ezberler; sonra sınıfta tekrar ederdi. Müderris, bazen metni talebeye okutur; talebenin izahını dinler; gerekirse düzeltirdi.
Fatih'in İstanbul'u 'ilim yuvası' haline getirdiği 3 medrese
Muallimler, talebeyi derse hazırlar, anlattıklarını dinlerdi. Talebe evvela âlet ilimleri denilen, sarf (morfoloji), nahv (sentaks), belâgat (beyan, bedi' ve meâni), iştikak, lügat, inşâ, kitâbet, hitâbet, mantık gibi dersler okur; sonra tefsîr, hadîs, kelâm ve fıkıh ilimlerine dair metinleri okumaya geçerdi. Çalışkan bir talebe üç sene zarfında Fatih medresesine gelebilirdi. Sultan Kanunî devrinde bu müddet beşe çıkarıldı. 20-25 yaşında medrese tahsili biterdi.
Cer, sözlükte "çekmek, kendine doğru çekmek, celp etmek" anlamına gelir. Osmanlı döneminde medrese talebelerinin üç aylarda dini hizmetlerde bulunmak ve halkı aydınlatmak için kasaba ve köylere gitmelerini ifade eder.
Osmanlı'nın ilk dönemlerinden beri görülen bu uygulama, medrese eğitiminin bir parçasıydı ve öğrenciler için bir staj dönemiydi.
Osmanlı Devleti'nde medreseler, orta ve yüksek düzeyde tahsilin verildiği kurumlardı. Öğrenciler, medreselerdeki dokuz aylık eğitimine üç aylarda ara verirdi. Bu dönemde seçilen talebeler hem bilgilerini pekiştirmek hem de dinî konularda halkı aydınlatmak için imparatorluğun farklı bölgelerine gönderilirdi. Bu gönderme olayına "cerre çıkmak" denirdi. Medrese öğrencileri için cerre çıkmak bir nevi staj görevini üstlenirdi.
Talebelerin yol masraflarını da vakıflar üstlenirdi.
