Osmanlı’nın ünlü denizcileri
Türkiye'nin mavi sularda yeniden yükselişine ilham kaynağı olan, Osmanlı Devleti'nde ilk "Derya Beyi" olarak anılan, Akdeniz'deki birçok devlete karşı büyük üstünlük kurmamamızı sağlayan denizcilerimizin kimler olduğunu biliyor musunuz? Osmanlı'nın bir kara devleti mahiyetinde görülmesi, donanması ile stratejik faaliyetlere girmediği anlamına gelmez. Nitekim Osmanlı, başarıdan başarıya koştuğu dönemlerde çok güçlü bir deniz gücüne sahip olmuştur. İşte tarihe adını altın harflerle yazdıran Osmanlı'nın ünlü denizcileri...
➡Çaka Bey, iyi bir teşkilatçı ve denizciydi.
➡Ege sahillerinde ilk Türk tersanesiyle donanmasını kurdu.
➡İzmir ve civarında ilk Türk yerleşmesini sağladığı gibi bu bölgelerin daha sonra Türkmen beylikleri tarafından fethine de zemin hazırladı.
➡Ayrıca Anadolu Selçukluları ile Balkanlar'daki Peçenekleri bir araya getirip Bizans'ın yerinde büyük bir Türk devleti kurma ideali vardı.
📌Türkleri denizlerle kaynaştıran ilk öncü, Çaka Bey olmuştur. Çaka Bey, İstanbul'daki esaret döneminde deniz ve denizciliğe karşı tutku derecesinde bir ilgi duymaya başladı. İzmir'i ele geçirdi ve müstakil bir Türk Beyi olarak sınırlarını genişletti.
📌İzmir'de o döneme göre modern sayılabilecek bir tersane yaptırdı. Kürekli ve yelkenli gemilerden oluşan 50 parçalık ilk Türk donanmasını 1081 yılında inşa etti.
📌Çaka Bey, 1081 yılında Ege'nin sıcak sularına yelken açarak Urla, Çeşme ve Foça'yı ele geçirdi. 1081 yılı Türk Deniz Kuvvetlerinin kuruluş yılı olarak kabul edildi. İlk Türk donanması 1089 yılında Midilli, 1090 yılında ise Sakız Adası'nı fethederek denizlerin dünyasına hızlı bir giriş yaptı.
📌Çaka Bey komutasındaki ilk Türk donanması, 19 Mayıs 1090 tarihinde Karaburun ile Sakız Adası arasında kalan Koyun Adaları civarında Bizans donanması ile karşılaştı. Tarihte "Koyun Adaları Muharebesi" olarak geçen bu ilk deniz savaşında Bizans donanması ağır kayıplarla geri çekilmek zorunda kaldı.
📌Çaka Bey'in 1095 yılında ölümü, yükselen bir değer olan Türk denizciliğinin gelişim hızında da önemli rol oynadı.
➡Selçuklu'nun son dönemlerinde yükselen Moğol baskınları, beylikleri Batı Anadolu sahillerine yönlendirdi.
➡Bu durum karadan verdiğimiz mücadelenin denizde de etkin hale gelmesini sağladı.
➡Bu nedenle özellikle de Aydınoğullarının birer sahil beylikleri kurması, denizcilik alanındaki gelişmemizin önünü açtı.
➡Böylece Umur Bey'in tarih sahnesine çıkması gerçekleşti.
➡Tarihteki sayılı denizcilerden biri olarak görülen Gazi Umur Bey, vefatının üzerinden asırlar geçmesine rağmen Türkiye'nin "mavi sularda" yeniden yükselişine ilham kaynağı olmaya devam ediyor.
Umur Bey hayatı hakkında kısa bilgiler...
📌Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğol baskısına dayanamayarak, 1308 yılında parçalanmasından sonra özellikle Batı Anadolu'da bir takım Uç Beylikleri kurulmuştur.
📌Bu Uç Beylikleri, (Karesioğulları, Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Candaroğulları) Türk Deniz Tarihi'nin hızını kaybeden gelişim sürecine yeni bir ivme, yeni bir heyecan kazandırmışlardır.
📌Aydın civarında 1308 yılında kurulan Aydınoğulları Beyliği, özellikle Umur Bey döneminde denizcilikte büyük atılım yapmıştır. 1095 yılında Çaka Bey'in ölümüyle yaklaşık iki buçuk asır süren Türk denizciliğinin sessizliği, Umur Beyle sona ermiştir.
📌Babası Aydınoğlu Mehmet Bey'in 1334 yılında ölümü üzerine Beyliğin başına geçen Umur Bey, 1334-1348 yılları arasında Ege'de, Bizanslılar ve Cenevizlilere karşı büyük başarılar kazanmış; Rodos'tan Çanakkale Boğazı'na kadar, Mora ve Rumeli kıyıları da dahil olmak üzere denizlerde kesin bir kontrol sağlamıştır.
📌Haçlı Ordusuna karşı son derece atak ve taktik baskın şeklinde manevralar yapan Umur Bey, 1348 yılında çetin deniz muharebelerinin birisinde şehit olmuştur.
➡Karamürsel'in 1323 yılında fethi ile Marmara Denizi'ne ulaşan Osmanlı Beyliği, 1324 yılında Batı komşusu Karesi Beyliği'nden yardım maksadıyla Mürsel Bey komutasında gönderilen 24 gemiden oluşan kuvvet sayesinde denizlerle tanıştı.
➡Osmanlı Beyliği, Doğu Marmara'da kesin bir hakimiyet sağlayınca, deniz gücünün kurumsallaşması için çalışmalar başlatıldı.
➡Karamürsel'de 1327 yılında ilk Osmanlı Tersanesi kurulmuş; burada ilk Osmanlı savaş gemisi inşa edilmiştir.
➡Donanma hiyerarşik bir sistemle teşkilatlandırılarak, Donanma Komutanı'na, "Derya Beyi" unvanı verilmiştir.
📌Kara Mürsel Bey, Osmanlı Devleti'ndeki ilk "Derya Beyi" olarak Türk Deniz Tarihi'nin öncüleri arasında yerini almış, ölümünden sonra isminin verildiği şimdiki Karamürsel İlçesinde ebedi istirahatine çekilmiştir.
📌Mürsel Bey; denizcilik bilgisi, kahramanlığı ve denizlerdeki çatışmalarda göstermiş olduğu üstün başarıları nedeni ile Osmanlı Beyliği içerisinde haklı bir şöhrete sahip olmuş; kendisine, cesaret ve atılganlığı nedeniyle, "Kara" unvanı verilmiştir.
➡Piri Reis, Türk denizciliğine birçok değerli deniz bilimcisi ve amiraller armağan eden ve o dönemlerde, "Denizciler Yatağı" olarak adlandırılan Gelibolu'da doğmuştur.
➡Piri Reis, uzun yıllar Akdeniz'de dolaşmış; tüm limanları ve kıyıları dikkatle gözlemlemiş ve tüm faaliyetlerini kayıt altına almıştır.
📌Piri Reis, 1499-1502 yılları arasında çeşitli savaşlarda Gemi Komutanı olarak Venediklilerle savaşmıştır. Ünlü Birinci Dünya Haritasını 1513 yılında çizmiş ve 1517 yılında Mısır Seferi esnasında Yavuz Sultan Selim'e sunmuştur. İlk eserinden 8 yıl sonra döneminin en saygın "Kılavuz Kitabı" olarak kabul edilen Kitab-ı Bahriyeyi yazmış; 1525 yılında bu kitaba son şeklini vermiş ve 1526 yılında Kanuni Sultan Süleyman'a sunmuştur.
📌Piri Reis, Kitab-ı Bahriye adı ile bilinen "Bahriye" eserinde o zamanlar Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunan şehir ve ülkeleri tarif ederek, resim ve haritalarını yapmış; aynı zamanda denizcilik ve gemicilik için de önemli bilgiler vermiştir.
Piri Reisin "Bahriye" adlı eşsiz eserinin yanı sıra 1513 ve 1528 yıllarında yapmış olduğu iki dünya haritası mevcuttur.Sonraki yıllarda, Güney sularında Devlet için çalışan Piri Reis, bu dönemde, Hint Kaptanlığı, Umman Denizi, Kızıl Deniz ve Basra Körfezi'ndeki deniz görevlerinde yaşlanmıştır.
📌Piri Reis'in Osmanlı Donanmasında yaptığı son görev, acı olaylarla biten Mısır Kaptanlığı'dır. 1552'de çıktığı İkinci seferin son durağı Basra'da, tamire ve dinlenmeye muhtaç donanmayı bırakıp ganimet yüklü üç gemi ile Mısır'a döndüğü için, burada hapsedilmiştir. Donanmayı Basra'da bırakması, Basra Valisi Kubat Paşa'ya ganimetten istediği haracı vermemesi ve Mısır Beylerbeyi Mehmet Paşa'nın politik hırsı yüzünden; 1554'te hizmette kusurla suçlanmış ve idam edilmiştir.
➡Kanuni döneminde; Barbaros Hayreddin Paşa'dan Turgut Reis'e, Oruç Reis'ten Piyale Paşa'ya kadar birçok denizcimiz, Osmanlı donanmasını deryalarda tek söz sahibi haline getirdi.
➡ İspanyolların elinde bulunan Cerbe Adası, Turgut Reis tarafından kuşatılmış; Piyale Paşa komutasındaki donanmanın yardımıyla Haçlılar bozguna uğratıldı.
➡1550 yılında Osmanlı Devlet hizmetine giren Turgut Reis, Batı Akdeniz'deki faaliyetleri ile Avrupa'nın korkulu rüyası haline geldi.
➡Trablusgarp, 15 Ağustos 1551'de Turgut Reis tarafından zapt edildi ve bu fetihten sonra "Trablusgarp Fatihi" olarak anıldı.
.📌Turgut Reis, 1485 yılında, Muğla/Menteşe'nin Saravuloz köyünde dünyaya gelmiştir. Korsan gemilerinde tayfa olarak çalışmış, 1538 Preveze Deniz Savaşı'nda Barbaros Hayreddin Paşanın emrinde bulunmuş ve zaferin kazanılmasında büyük hizmetleri olmuştur. 1540'ta Cenovalılara esir düşmüş ve üç yıl bir gemide forsa olarak kalmıştır.
📌Turgut Reis, Barbaros Hayreddin Paşa tarafından kurtarılınca kendisine bir donanma oluşturulmuştur. Cerbe Adası'nda üslenmiş ve Kandiye'yi fethetmiştir.
📌Kanuni Sultan Süleyman, Turgut Reis'e Trablusgarp Beylerbeyliğini vermiştir. Turgut Reis, Kaptanı Derya Piyale Paşa ile deniz seferlerine katılmış, 1560 yılında Cerbe Deniz Zaferinin kazanılmasında en büyük pay sahiplerinden biri olmuştur.
📌Turgut Reis, 23 Haziran 1565 tarihinde ileri yaşına rağmen katıldığı Malta Kuşatması'nda şehit olmuştur.
