Şehzadegan Mektebi nedir? Osmanlı’da şehzadeler nasıl yetişirdi?
Osmanlı devlet düzeni içerisinde ilk dönemlerden itibaren şehzadelere oldukça önem verilirdi. Osmanlı padişahlarının oğulları bütün askeri, siyasi, idari işlerde yetiştirilirlerdi. Eğitimlerinin teorik kısmı sarayda başlar; fıkıh, hadis, kelam, tefsir ilimlerinin yanında tarih, astronomi, coğrafya, kimya, matematik gibi eğitimleri de alırlardı. Öyle ki şehzadelerin eğitimi için Topkapı Sarayı'nda Şehzadegan isimli bir mektep kurulmuştu.
Şehzadelik tabiri Osmanlı Devleti'nde padişahların erkek çocukları için kullanılan bir unvandır. Anadolu Beyliklerinde de görülen Çelebi unvanının devamıdır. Farsça şâh ile (hükümdar) zâde (oğul) kelimelerinden meydana gelen şehzâde hükümdar (padişah, halife, sultan vb.) oğlunu ya da bunların ailesinden gelen erkek çocukları ifade eder. Şehzadelerin doğumu, öğrenime başlaması, evlenmesi, bürokraside görev alması, veliaht olması belli mertebelere göreydi.
Osmanlı İmparatorluğu'nda şehzadelerin tahta çıkma statüsü neydi?
Osmanlı devlet düzeni içerisinde ilk dönemlerden itibaren şehzadelere oldukça önem verilirdi. Osmanlı padişahlarının oğulları bütün askeri, siyasi, idari işleri öğrenirlerdi. 17 yaşına geldiklerinde sancaklara gönderilir, lala dediğimiz tecrübeli bir devlet adamının gözetiminde işleri öğrenirlerdi. Şehzadeler kendi sancaklarında zeamet ve tımar tevcih edebilir, berat ve hüküm verebilir, askerleriyle birlikte savaşlara katılabilirlerdi. Şehzade sancakları içerisinde en meşhur olan il ise Manisa idi.
Sultan Abdülhamid'in en bedbaht şehzadesi: Abdülkadir Efendi
Şehzadelerin eğitimlerinin teorik kısmı sarayda başlardı. Küçük yaştaki şehzadelerin eğitimi için tayin edilen hocalar; onların manevi eğitimlerinden sorumluydular. Şehzadelerle birlikte sancağa çıkar ve onlara fıkıh¸ hadis, kelam¸ tefsir ilimlerinin yanında tarih¸ astronomi¸ coğrafya¸ kimya¸ matematik gibi dersleri de okuturlardı. Şehzadeler iyi bir eğitimden sonra devlet işlerinde görev almaya başladıklarında başarılı olurlar hatta hükümdar olduktan sonra bile lalalarının fikirlerine müracaat ederek devlet için en doğru kararları verirlerdi.
Osmanlı şehzadelerinin okudukları mektebe Şehzadegan Mektebi denirdi. Bu mektep, Topkapı Sarayının Harem dairesinde Dârüssaâde ağasının bulunduğu binanın üst katındadır. Tahsil derecesi, halka açık olan ve halk çocuklarının devam ettikleri "Sıbyan Mektebi" seviyesindedir. Sıbyan mekteplerinde olduğu gibi burada da okuma-yazma, Kur'an-ı Kerim, dört işlem gibi basit bilgiler verilirdi.
Osmanlı sarayı teşkilâtı genel olarak dört ana yapılanmaya sahipti: Özel yaşam alanı, eğitim yapılan bölüm Enderun, idari merkez Dîvan-ı Hümayun, hizmet ve koruma Birun.
Enderun Mektebi devşirme yoluyla alınan çocukların eğitim gördüğü bir kurumdu. Bu öğrenci adayları önce Edirne Eski Sarayı'na alınır, buradan Edirne Yeni Sarayı'na veya Topkapı Sarayı'na gönderilirdi.
