Sokollu Mehmed Paşa'nın çobanlıktan veziriazamlığa uzanan serüveni
Kanunî, Edirne'deyken Bsna ve çevresindeki tanınmış ailelerden toplanan 40 çocuk buraya getirilmişti. Padişah bunların arasında Sokoloviç'i gördü ve Edirne Sarayı'nda eğitimine başlamasını istedi. Mehmed adını alan bu genç Edirne Sarayı'nda yetiştirildikten sonra 'küçük oda' hizmetiyle Enderun'a alındı. Buradaki, daha sonra da sarayın diğer bölümlerindeki hizmetleri padişahtan takdir gördü. Küçük odadan Hazine'ye, oradan da Enderun'un en seçkin yeri olan Has odaya geçti. Daha sonra ribâbdar, çuhadar, silahdar, çaşnigirbaşı ve kapıcılar kethüdası oldu.
Barbaros'un ölümü üzerine 1546'da Kaptan-ı deryalığa yükselen Sokollu Mehmed'in, artık saray dışı memuriyet hayatı başlıyordu. 1550'de Rumeli Beylerbeyi oldu, daha sonra da İran seferindeki hizmetlerinden dolayı 1554'te vezirliğe yükseldi. 1561'de Şehzade Selim'in kız İsmihan Sultan ile evlenmesi, talihini daha da parlattı. 1564'te ikinci vezir iken Veziriazam Semiz Ali Paşa'nın ölümü üzerine veziriazamlığa yükseldi. Sokollu Mehmed Paşa, aniden yükselmemiş, XVI. yüzyıldaki Osmanlı hiyerarşisindeki düzüne uygun olarak, sırayla birçok memuriyette bulunduktan sonra veziriazam olmuştu. Birçok devlet görevinde bulunduğu içinde tecrübesi oldukça fazlaydı. Kanuni'ye iki yıl veziriazamlık yaptı. Kanuni, 1566'daki son seferinde vefat edince, padişahın ölümünü ustaca gizleyerek bir kriz çıkmasını önledi. II. Selim devrinde de veziriazamlıkta kaldı.
1572'e Lehistan Kralı II. Sigismund'un vârissiz ölümüyle, Polonya tahtı için çekişme başladı. Rusyaların buraya asker sevki üzerine Osmanlı İmparatorluğu harekete geçti. Klasik Osmanlı siyasetine göre Lehistan, Avusturya ve Rusya'ya karşı tampon bölge olarak görülüyordu. Lehistan tahtına Osmanlı aleyhtarı biri geçerse Eflak, Boğdan ve Erdel tehdit altına girebilirdi. Osmanlı yönetimi Leh beylerinden birisinin seçilmesini istiyordu. Ancak Fransa'nın da müdahil olmasıyla ve Henry de Valois'i aday göstermesi üzerine Sokollu Mehmed Paşa onu destekledi. Sokollu'nun Leh beylerine ve piskoposlarına tavsiyesiyle Henry, Lehistan Kralı seçildi. Böylece Leh tahtına Osmanlı tarafları siyaset izleyecek biri çıkmıştı.
Henry'nin Fransa tahtına geçmesi üzerine Lehistan yine başsız kaldı. Bunun üzerine Sokollu, buraya tekrar Osmanlı tarafları birini seçtirmek için harekete geçti. Avusturya ve Rusya hükümdarlarının kendilerini Leh Kralı seçtirmesi istenmiyordu. Leh soylularının bir kısmı, Osmanlı'nın tavsiye edeceği kişiyi kral seçeceklerini belirttiler. Bunun üzerine Sokollu, kendilerine kral olarak Erdel veya İsveç Kralı'nı seçmelerini tavsiye etti. Avusturya ile Rusya'nın aleyhinde de faaliyete geçti. Bir müddet hangisinin Leh Kralı olacağını düşünen Sokollu, sonunda Erdel voyvodası Bathory'de karar kıldı ve onu seçtirdi. Böylece Osmanlılar Lehistan'ın hamisi olmuşlardı.
Don- Volga kanalı projesinin Sokollu'nun öncülük yaptığı bir düşünceydi. Don ve Volga nehirleri arasındaki kanal için görevlendirilen, Kasın Paşa kışın yaklaşması üzerine geri çekilmişti. Ancak onun çabucak ayrılması komutası altındaki askerlerin müthiş soğuk ve kar fırtınaları ile yok olmasını önlemiştir. Ayrıca ilk teşebbüste istenilen netice alınamasa da ertesi yıl faaliyete devam edilecekti. Fakat başta Lala Mustafa Paşa olmak üzere Sokollu'nun rakipleri, onun muhalefetine rağmen Kıbrıs'a sefer düzenletince imparatorluğun bütün dikkat ve enerjisi Akdeniz'e çevrildi. Bu gelişmeler ve o bölgede depolanan mühimmatın infilak etmesi Don-Volga Kanalı Projesi'nin tekrar yürürlüğe sokulmasını engelledi.
