Sultan Reşad'ın Balkanlar gezisi... Sürgündeki Abdülhamid Han'a ziyaretin hikayesi
Sultan Mehmed Reşad, 31 Mart Vakası'nda tahttan hâl' edilen Sultan II. Abdülhamid'in ardından tahta çıktı. 93 Harbi'nin etkisi, II. Meşrutiyet'in ilanının yol açtığı sonuçlar, İttihat ve Terakki'nin yönetime dair doğru politikalar kuramaması nedeniyle Balkanlardaki karışıklıklar devam ediyordu. Bu nedenle Sultan Reşad'ın bu coğrafyada bir geziye çıkması uygun görüldü. Seyahat sırasında Selanik'te sürgünde bulunan II. Abdülhamid de ziyaret edildi. Abdülhamid, daha sonra yakınlarına bu seyahat ile ilgili şöyle diyecekti: "Allah biradere acısın. Adamcağızı çocuk gibi oynatıyorlar. Bu türlü adamlar onu oradan oraya sürükleyip duruyorlar... Bu seyahatin maalesef hiçbir faydası olmayacaktır." Nitekim, zaman Abdülhamid'i haklı çıkaracak ve Balkan topraklarında Osmanlı himayesi 2 yıl sonra son bulacaktı...
Sultan V. Mehmed Reşad, 1909-1918 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin 35. padişahı ve 114. İslam halifesi olarak görev yaptı.
💠
🔸 2 Kasım 1844 tarihinde Çırağan Sarayı'nda doğan V. Reşad'ın babası Sultan Abdülmecid, annesi ise Gülcemal Kadınefendi'dir.
🔸 Saray geleneklerine göre yetiştirilen Mehmed Reşad, Arapça, Farsça ve bazı şer'î bilgiler öğrendi.
🔸 Babası Sultan Abdülmecid ve amcası Sultan Abdülaziz'in padişahlıkları döneminde serbest ve rahat bir yaşam sürdü.
🔸 Kardeşi Sultan II. Abdülhamid'in 1876 yılında tahta çıkması ile Mehmed Reşad veliaht durumuna geldi ve sarayda gözetim altında yaşadı.
Gözlem altında bir yaşam sürmesi, Sultan II. Abdülhamid'den önceki iki padişahın; yani Sultan Abdülaziz ve V. Murad'ın tahttan indirilmiş olmasıydı.
💠
🔸 II. Abdülhamid bu nedenlerden dolayı endişe duymuş ve Mehmed Reşad'ın sarayda kendi yakınlarından başkasıyla görüşmesini yasaklamıştı.
🔸 Bu kapalı ve korkulu yaşam onu derinden etkiledi. Nitekim Sultan Reşad'ın tahta çıkışı da önceki padişahlara benzer bir sonuç ile oldu.
🔸 31 Mart Vakası'nın ardından İttihat ve Terakki'nin çoğunlukta olduğu meclis, Sultan II. Abdülhamid'i tahttan hâl' etti ve veliaht Mehmed Reşad Efendi'nin tahta çıkmasına karar verdi.
🔍 Abdülhamid tahttan neden ve kim tarafından indirildi?
🔸 Sultan Reşad, 27 Nisan 1909 tarihinde tahta çıktı ve şeriatı, Kanûn-ı Esâsî'yi, meşrutiyet usulünü, milletin haklarını ve vatanın menfaatlerini koruyacağına dair yemin etti.
🔸 Biat merasiminden sonra bütün emel ve arzusunun devlet ve milletin refah ve saadeti olduğunu bildirdi.
🔸 Beşinci Mehmed unvanıyla tahta çıktığı halde, halk tarafından Sultan Reşad olarak adlandırıldı.
Padişah olduğunda 65 yaşında olan Sultan Reşad'ın 9 yıllık hükümdarlık dönemi büyük buhranlarla geçti.
💠
🔸 10 defa hükümet değişikliğinin yaşandığı bu dönemde her hükümet, buhranlı bir süreçte göreve başladı ve yeni bir buhran sonucu iktidardan ayrıldı.
🔸 Sultan Mehmed Reşad, bu buhranları önlemeye ya da yön vermeye dair herhangi bir siyasi bilgi ve tecrübeye sahip değildi.
🔸 Ayrıca anayasaya göre yürütme organının başı sadrazamdı; padişahın sadrazamı tayin yetkisi olsa da yürütmeye dair sorumluluğu yoktu.
🔸 Bu nedenle Osmanlı sultanının siyasi rolü zayıflamış ve saray, siyasi hayatın odağı olmaktan çıkmıştı.
🔸 31 Mart Vakası'nın ardından İstanbul'u kontrol altında tutan Hareket Ordusu'nun kumandanı Mahmud Şevket Paşa ise biat merasimi sırasında eski padişah Sultan II. Abdülhamid'i Selânik'e sürmüştü.
🔸 II. Abdülhamid'in sürgün edileceğinden ne padişahın ne de sadrazamın haberi vardı.
1908 yılında ilan edilen II. Meşrutiyet'in ardından ülkede bir huzursuzluk başlamış ve bu durum Sultan Reşad döneminde de devam etmişti.
💠
🔸 Bunun asıl kaynağı, anayasa ile yönetilme konusunda çeşitli Osmanlı unsurları arasındaki fikir ayrılıklarıydı.
🔸 Hatta bu durum ülkenin çeşitli yerlerinde ayaklanmaların çıkmasına yol açmıştı.
🔸 Halkla konuşmak ve ülkesini yakından tanımak isteyen Sultan Reşad, sık sık İstanbul içinde gezilere çıkıyordu.
🔸 Sadrazam ve bazı nâzırlarla birlikte Bursa ve İzmit'i ziyaret eden Sultan Mehmed Reşad, burada din ve ırk farkı gözetmeksizin halkın çeşitli kesimleriyle görüştü.
🔸 Okullara ve hayır kurumlarına bağışlarda bulunan Sultan Reşad, bu gezileri dolayısıyla özel olarak bastırılan paralardan hediyeler dağıttı.
🔸 Bu gezilerin sonucunda Sultan Reşad, halkın Osmanlı kardeşliği fikrini benimsediği; anayasa ve meşruti idarenin bunda etkili olduğu intibaına vardı.
🔍 Balkanlarda İslam nasıl yayıldı? Osmanlı'nın Rumeli'ye geçişi...
İttihat ve Terakki Cemiyeti, Meşrutiyet'in ilanını sağlamış ve siyasi hayatın odağı haline gelmişti ancak partinin, ülke yönetimine dair herhangi bir hazırlığı yoktu.
💠
🔸 Bazı kimseler hürriyet ve meşrutiyet perdesi arkasına gizlenerek şahsi çıkarlarını sağlamaya çalışıyorlardı.
🔸 İktidara sahip olanlar da bunlarla iş birliği yapmak zorunda kaldıkları için ülkede arzu edilen istikrarlı ve âdil düzen kurulamadı.
🔸 Fırkacılık zihniyetiyle hareket eden İttihatçılar, istemediklerini ve kendilerinden olmayanları istifaya zorlayarak yerlerine kendi adamlarını yerleştirdiklerinden ülke yönetimi bilgisiz ve tecrübesiz kişilerin eline geçti.
🔸 Anayasa çerçevesinde hükümdarlık etmeye çalışan Sultan Reşad, anayasaya dayanan veya dayanır görünen iktidarların tekliflerini onların telkinleri doğrultusunda yerine getirme gayreti içinde oldu.
