Tarih boyunca kullandığımız alfabeler
Türkler tarih boyunca fethettikleri yerlerdeki toplumlardan birer parça alarak dillerine katkıda bulundular. Kullandığı alfabeler hem yaşadıkları yer hem de yaşam şekillerine bağlı olarak değişiklik gösterdi. Orta Asya'dan günümüze kadar farklı alfabeler kullanan Türk devletleri, kullandıkları bu alfabelerle tarihe de ayrıca önemli bir ışık tuttular. İşte Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler…
Önceki Resimler için Tıklayınız
Türkler'in Göktürk alfabesinden sonra ve Arap alfabesinden önce kullanmış oldukları yazı sistemleri içinde en önemlisi Uygur alfabesidir. Kâşgarlı Mahmud da Uygur alfabesinden Türk yazısı diye söz etmektedir.
Uygur alfabesi, çağdaş Türk yazı dillerinden Uygurcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Uygurca 10. yüzyıldan beri Arap alfabesi ile yazılır. 1969-1983 yılları arasında Çin hükumetinin hazırlattığı Uygur Latin alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap alfabesine dönülmüştür. Uygur alfabesi, Harf sayısı 18'dir. Bunlardan üçü ünlü, 15'i ünsüzdür. Sağdan sola doğru yazılır. Z hariç tüm harfler bitiştirilir. Bu yazının kâtiplerine yani yazıcılarına bakşı, bakşıgeri veya serbahşı adı verilir. "Kutadgu Bilig" (15.yy), sağdan sola yazılmıştır. Kutadgu Bilig'in üç nüshasından biri olan Viyana nüshası Uygur harfleriyledir.
Arap alfabesi Osmanlı İmparatorluğu dâhil, İslam dininin yayıldığı coğrafyada büyük ölçüde benimsenmiş, Latin alfabesinden sonra dünyada yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir. Tarih boyunca Türk diline uygulanan yazılar arasında en uzun sürelisi, aynı zamanda en yaygın olanıdır.
Fikriyat'ta yer alan Osmanlıca derslerine ulaşmak için tıklayın.
Arap elifbâsının geliştirildiği ilk alfabetik yazılar
Türklerin İslamiyet'i kabulünden sonra gerçekleşen bu dönemde bu alfabe ön plana çıkmış ve yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Arap alfabesi 28 harftir ancak Türklerin kullandıkları 31 ile 36 harften meydana gelmektedir. Bu alfabe ile Türk İslam tarihinde birçok eser verilmiştir. Sağdan sola yazılır. Kullanımı zor gibi görünse de harflerin öğrenimi çok da zor ya da uğraştırıcı değildir.
Kiril alfabesinin kullanımıysa daha çok Rusya'daki Türkler içindir. Otuz sekiz harftir. On biri sesli, geri kalan harfler ise sessiz harf statüsündedir. Soldan sağa doğru yazılır.
Türkiye Türkçesi'nin yazımında kullanılan en son alfabe Latin alfabesidir. Ancak mevcut bilgilere göre Latin harfleri, Türkçe'nin yazımı için harf devriminden çok önce ilk defa 14. yüzyılın başlarında kullanılmıştır. Alfabe, 1925 yılında ilk olarak Azeri Türkleri tarafında kullanılmıştır. 1928 yılında ülkemizde kullanılmaya başlanmıştır.
Alfabede 8 sesli harf bulunur, geri kalan ise sessiz harftir. Türkiye ve Avrupa Türkleri tarafından kullanılan bu alfabe diğer kullanılan alfabelere göre daha kolay ve öğrenilmesi daha basittir. Türkler bu 5 alfabenin yanı sıra birçok alfabeyi kullanmıştır.
Latin kökenli yeni Türk alfabesi bugün Türkiye Cumhuriyeti'nden başka Kıbrıs ve Yugoslavya'da yaşayan Türkler tarafından da kullanılmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Doğu Türkistan Özerk Bölgesinde yaşayan Uygurlarla, Kazaklar ise 1970'li yıllardan itibaren otuz üç harften oluşan Latin kökenli yeni bir alfabeyi benimsemişlerdir.
