Tarihe tanıklık eden mimari şaheser: Vahdettin Köşkü
Bundan iki asır önce inşa edilen ve Vahdettin'in planını bizzat çizdiği Vahdettin Köşkü, mimari bir şaheser olarak anılıyor ve bugün birçok diplomatik zirveye ev sahipliği yapıyor. Sultan Vahdettin'in şehzadelik dönemini geçirdiği; "Ben devlet ve memleketime hizmet etmek ümidinde bulunmasaydım, köşkümden çıkmazdım" dediği köşkün hikâyesini sizler için derledik.
Vahdettin'in henüz bir şehzade iken konakladığı Vahdettin Efendi Köşkü, İstanbul Boğazı'nın Anadolu yakasında, Üsküdar Çengelköy tepesinde inşa edilmişti. Soğan başlı rasat kulesiyle dikkat çeken ahşap, sarı renkli bu köşk, tüm Boğaz'ı tamamen gören nadir yerlerden biriydi.
Arazide, Sultan Vahdettin'in hükümdar olana dek kaldığı Vahdettin Köşkü'nün yanı sıra üç köşk daha bulunuyor: Önünde kendisi kadar büyük bir havuzu bulunan Köçeoğlu Köşkü, biraz geri tarafta Ağalar Köşkü ve Sultan Vahdettin'in onu yetiştiren Şayeste Kadınefendi için yaptırdığı Kadınefendi Köşkü.
Köşkler, Orhan Veli'nin "İstanbul'u dinliyorum gözlerim kapalı" adlı şiirini yazdığı 60 dönümlük koru içinde yer alıyor.
Sultan Vahdettin, kendi ismiyle anılan ve soğan başlı kulesi olan sarı köşkü, Yıldız Sarayı'nda ağabeyi Sultan II. Abdülhamid'i ziyareti esnasında Rus Çarı'nın gönderdiği bir hediyenin üzerindeki köşk resminden esinlenerek yaptırmıştı.
Köşkün iç taksimatını bizzat kendisi hazırlamış, planı ise Mimar Vallaury'e çizdirmişti. Kendisi için bu sarı köşkü yaptırırken ikinci annesi sayılan Şayeste Kadınefendi için de aynı yere iki katlı beyaz bir köşk yaptırdı.
Zira çocuk yaşta annesini kaybeden Vahdettin'i, Şayeste Kadınefendi büyütmüştü. Bu köşkün planını da Sultan Vahdettin bizzat kendisi çizmiş, inşaatı Süleyman isminde bir ustaya yaptırmıştı.
Sultan Vahdettin'in şehzâdelik dönemi bu köşkte geçmişti.
Başlangıçta kışları Feriye Saraylarında, yazları Çengelköy Köşkü'nde kalan Sultan Vahdettin, zamanla tamamen buraya taşınmış, merasimler ve resmî vazifeler dışında veliahtlık döneminde dahi köşkten ayrılmamıştı. Vahdettin, bir nevi münzevi bir hayat yaşıyordu bu köşkte.
Vahdettin, 24 yaşındayken Emine Nazir Eda Hanım ile evlenince Feriye Saraylarından birine yerleşmişlerdi; ancak bir gece yarısı çıkan korkunç bir yangın tüm sarayı küle çevirmişti.
Şehzâde Vahdettin, bu saraydan canını ve canı gibi sevdiği ata yadigârı, dedesi Sultan II. Mahmut'tan kalma yazı takımını kurtarabilmişti.
Hanımını ve yazı takımını alarak Çengelköy'ün yolunu tutan Şehzâde Vahdettin Efendi, tahtın başına geçinceye kadar bir daha da dönmedi saraylara.
Şehzâde Vahdettin, Veliaht Yusuf İzzettin Efendi'nin vefatıyla veliaht, Sultan Reşat'ın vefatının ardından ise 57 yaşında Osmanlı Sultanı oldu.
Köşke veda etme vakti geldiğinde Sabiha Sultan, babasının padişah olduğu gün köşkten ayrılmalarını şöyle anlatır:
"…Annem de hemşirem de ben de, üçümüz de, Dolmabahçe'ye giderken gözyaşlarımızı tutamayacak kadar müteessirdik."
1918 yılının Temmuz Ayında, bir Ramazan günü Osmanlı'nın yeni hükümdarı Sultan Vahdettin'i taşıyan istimbot, Sarayburnu İskelesi'ne yanaştı.
Mabeyn erkânı, nâzırlar heyeti ve Enderun vazifelileri Topkapı Sarayı'nın bahçesinde el pençe divan bekliyordu. Vahdettin Han, Enver Paşa ile birlikte iskeleden saraya kadar saltanat arabasıyla geldi ve saraya girince direkt olarak Bağdat Köşkü'ne gitti.
Tam köşkün kapısından girerken dizlerindeki romatizması azınca abanoz bastonunu istedi. "Bastonunuz Çengelköy'deki köşkte kalmış efendimiz" cevabını alınca da yüzünü ekşiterek şu sözler döküldü dudaklarından: "Bu bir felâket".
Sultan olarak geldiği Topkapı Sarayı'nda söylediği ilk söz bu olmuştu ve bundan sonra felaketler sadece saltanatı değil, hayatı boyunca birbirini takip edip durdu.
