Arama
Tarihin derinliklerinde saklı kalan mimari cevher: Yeni Cami Muvakkithanesi
Günümüzde İslam'ın beş şartından biri olan namazı zamanında kılabilmek için namaz vakitleri çok ileri tarihleri de kapsayacak şekilde belirlenir. Osmanlı'da ve daha öncesinde namaz vakitlerini, muvakkithane denilen yerlerde muvakkitler belirlerdi. Yeni Camii Muvakkithanesi'nde de bir yıllık namaz vakitleri belirlenir ve müezzinler bu vakitlere göre ezan okurdu. Peki, günümüzde unutulmaya yüz tutan Yeni Cami Muvakkithanesi'nin özellikleri nelerdir?
📌 Osmanlı'da dinimizin temel öğeleri bir kültür öğesi olup toplumun yaşantısıyla kaynaşıp gelişerek adeta günlük hayatın bir parçası halinde nesillere aktarılırdı. Dolayısıyla Osmanlı toplumunda İslam'ın beş şartından birisi olan namaz ve namazın vaktinde kılınması da büyük önem taşırdı.
📌 Öyle ki, namaz vakitlerinin tam ve yanlışsız olarak belirlenmesi ve eda edilmesi için muvakkithane denilen yerler camilerin hemen yanında inşa edilirdi. Muvakkithanelerde namaz vakitlerini belirlemek için görevlendirilen muvakkitler bir yıllık olarak vakitleri belirler ve halka duyururdu.
Osmanlı'nın zamana yenilen zaman odacıkları: Muvakkithâneler
📌 Tarihi kaynaklar ışığında muvakkitlerin sadece Osmanlı'da değil İslam medeniyetlerinde çok eski tarihlerden beri var olduğu anlaşılır. Hatta namaz vakitlerini belirleyecek bu görevliler medreselerde eğitim görür, astronomi, kozmoğrafya gibi bilim dalları ile yakından ilgilenirlerdi.
📌 Osmanlı Devleti'ne geldiğimizde ise bir devlet çalışanı olarak karşımıza çıkan muvakkitler bir saray görevlisi olan Müneccimbaşı tarafından seçilirdi. Ayrıca her cami kendine ait bir muvakkithane ve muvakkite sahipti.
📌 Caminin bulunduğu konuma göre namaz vakti değişeceğinden ve özellikle imsak ve iftar vakitlerinin belirlenmesinde çok hassas olunması gerektiğinden her cami yanında ayrı bir muvakkit ve muvakkithane olması büyük önem arz ederdi. Caminin hemen yanında, bazen içindeki bir komplekste yer alan muvakkithanelerde o caminin bir yıllık namaz vakti belirlenirdi.
📌 Muvakkithaneler cami ve külliyeler ile birlikte inşa edilirdi. Çok farklı plan tiplerine sahip olan bu yapıların neredeyse tamamı tek katlı ve kagir bir yapıya sahipti ve tek bir odadan oluşurdu.
📌 Camilerin ve külliyelerin sokağa bakan cephelerine inşa edilen muvakkithaneler, müminlerin içeride namaz vaktini gösteren saatleri iyi görebilmesi için büyük pencereli olarak inşa edilirdi.
📌 Eminönü'nde, hemen denizin kıyısında yer alan Yeni Camii, lll. Murat'ın eşi Sultan lll. Mehmet'in annesi Safiye Sultan'ın emriyle 1597 yılında yapılmaya başlanır. İlk mimarı büyük usta Mimar Sinan'ın çırağı olan Mimar Davut Ağa'dır. Ancak Davut Ağa o dönemde çıkan bir salgın hastalık sonucu hayatını kaybeder ve onun yerine Dalgıç Ahmet Ağa camiyi tamamlama görevini devralır.
📌 1603 yılında Sultan l. Ahmed tahta çıkınca, Safiye Sultan eski saraya gider ve caminin yapımına ara verilir. Sultan lV. Mehmed'in annesi olan Turhan Hatice Sultan, hayır işi olarak projeye devam etmek ister ve saray mimarı Mustafa Ağa'yı görevlendirerek 1663 yılında tamamlanmasını sağlar.
📌 Yeni Cami 66 kubbe ve bir yarım kubbeye sahip bir camidir. Ana kubbenin ağırlığı dört büyük ayak taşınır ve kubbe, dört yanda dört yarım kubbe ile desteklenir. Yeni Cami'nin kubbe planı Mimar Sinan'ın Şehzade Camisi'ni andırır.
📌 Yeni Cami Muvakkithanesi, Eminönü'nde bulunan Yeni cami Külliyesi'nin, cami, mektep, türbe, kasır, dar-ul hadis, sebil ve çarşıdan oluşan kompleks yapısının içinde bulunur.
📌 II. Mahmut zamanında külliyeye eklenen muvakkithane, caminin güneybatı köşesinde ve avlu duvarına bitişik olarak bulunur.
📌 1957 yılında Yeni Cami'nin çevresinde yapılan düzenleme sırasında, muvakkithanenin ilk mimarisine zarar verilmeden ve mimarisi değiştirilmeyerek ilk yapıldığı konumdan biraz geriye çektirilir.
📌 Yeni Cami çevresindeki düzenleme esnasında yapı cephesinde yer alan alaturka ve alafranga ezani saatler kaldırılır. Günümüzde ise Muvakkithane işlevini tamamen kaybederek camide görevli kimselerin evi olarak kullanılır.