Türkistan'da bir ayaklanma: Basmacılar
Kadim Türkistan toprakları tarih boyunca pek çok işgale maruz kalır. 1900'lerin başına gelindiğinde Rusların Asya'daki Türk topluluklarına uyguladığı ağır politikalar artık dayanılamayacak boyuttadır. İşte böyle bir dönemde Rusların Hokand Milli Hükümeti'nin devrilmesinden sonra yaptığı katliamlar, bardağı taşıran son damla olur. Türkistanlı Ergaş Korbaşı önderliğinde, Türkistan'ın milli mücadelesi "Basmacılar Hareketi" ortaya çıkar. Peki, Basmacılar Hareketi'nin amacı neydi? Basmacılar Hareketi'nde kimler vardı?
TÜRKİSTAN'IN DİRENİŞ ÖRNEKLERİ
◾ Türkistan geçmişten günümüze kadar pek çok düşman işgaline maruz kalmış kadim bir bölgedir. Bundan ötürü de bölgede, zaman içinde maruz kalınan işgallere karşı pek çok direniş harekteleri örnekleri de bulunur.
◾ Alaş Orda, Özbekistan İslami Hareketi, Gazavat Hareketi ve Basmacı Hareketi gibi gruplar adeta Türklerin milli duygularını uyandırır ve onların sesi olur.
↪ Peki, Türkistan bölgesinin en önemli direnişlerinden biri olan "Basmacı Hareketi" nasıl ortaya çıktı?
*Alaş Orda Hareketi
➡ Alaş Orda, 1917 Sovyet Rus Devrimi'ni takip eden günlerde çekirdek kadrosunu Kazak gazetesi etrafında toplanan Kazak aydınlarının oluşturduğu milli bir hareket ve bu hareketin kurduğu milli muhtar bir hükümettir.
*Özbekistan İslami Hareketi
1998 yılında Özbekistan'da kurulan bir örgüttür. Kurucusu Tahir Yoldaş'tır.
*Gazavat Hareketi
18. yüzyılda Çarlık Rusya/ Kafkasya istilasının ardından çıkan ve Şeyh Şamil ile bağdaştırılan bir direniş hareketidir.
*Aşağıdaki video, Alaş Orda Hareketi'nin üyelerinden olan Mağcan Cumabayoğlu'nun hayat hikayesini içermektedir.
BASMACI HAREKETİ NASIL ORTAYA ÇIKTI?
◾ Sovyetler Birliği, Türkistan bölgesinin üstüne bir kara bulut gibi çöker, gördüğü her yeri yağmayalayarak yıkan Ruslar, toprakları ele geçirdiği gibi Türklerin zihinlerini de işgal edebileceğini düşünür.
◾ Türk illerini ele geçiriren Ruslar, ele geçirdiği yerlerin ismini harita ve kitaplardan çıkarır. İlk ve en önemli adım olarak "Türk" ismini yasaklamak olur.
↪ Bunun içinde yer alan ve "Türklerin yaşadığı bölgeyi" anlatan bir kelime olan "Türkistan" adı tüm mecralarda yasaklanır.
*Fotoğrafta teslim olmuş Basmacılar görülmektedir – 1931
RUSLARIN AYRIŞTIRMA POLİTİKASI
➡ Sovyetler Birliği, Türkistan'daki Türkleri birbirinden ayırmak için Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan gibi "farklı isimler" verilir. Buradaki amaç "sen Türk değil, Kazaksın, Özbeksin, Türkmensin, Kırgızsın, Tatarsın!" diyebilmektir.
➡ Sovyetlerin bir sonraki aşaması; bölgeye Rus nüfusu yerleştirmek olur. Ardından Rus nüfusunun fazla olduğu bahane edilerek Rusça eğitim verilen okullar açılır.
↪ Rusların buradaki amaçları, gelecek nesile kendi dillerini unutturmaktır. Onun yerine Rusçayı kendi dilleri gibi benimsemeleri ve konuşmaları hedeflenir.
Ruslar Türk dünyasını nasıl ayrıştırdı?
*Fotoğrafta Basmacı liderleri yer almaktadır
HER ALANDA RUSLAŞTIRMA ÇALIŞMALARI YAPILDI
◾ Sıradaki hedefleri, din adamı yetiştiren okul ve medreseleri kapatıp bu alanda ileri gelen Müslüman hocaları hapis ve sürgüne mahkum ettirmektedir. Maalesef pek çoğu da Sovyet boyunduruğu altında hayatlarından olurlar.
◾ Türklerin can damarı olan din, dil ve kültürü yok etmek adına açılan Ruslaştırma faaliyeti, edebi alanda da kendini gösterir. Edebiyatta bilhassa milli ruhu konu alan her türlü eser yasaklanır.
↪ Yasaklanan eserler arasında en dikkat çeken ise "Kırgızların 840 yıldır devam eden Manas Destanı" olur.
*Fotoğrafta İbrahim Lakay'ın tutuklanışı görülüyor – 1931
TÜRKLER "HER YERDE"
◾ Türklerin, yüzyıllardır dünya üzerindeki her bölgede varlıklarını sürdürmüştür. Güneydoğusundan güneybatısına; kuzeydoğusundan kuzeybatısına kadar varlıkları inkar edilemez. Karluk, Kıpçak, Sibirya ve Oğuz grup isimlerini her bölgeden duyarız.
◾ 1928 yılında Türkiye'nin Latin alfabesini geçişi diğer Türk cumhuriyetlerinde de bir hareketliliğe sebep olur. Çünkü o dönemler latin alfabesini kullanan Türk toplulukları daha rahat iletişim kurabileceklerdir. Fakat bu değişiklik fazla sürmez.
◾ Rus hükümeti, Türkiye'nin Latin alfabesine geçişinin ardından Türkistan topraklarında "Kiril alfabesine" geçtiklerini duyurur ve Latin alfabesini kesin bir suretle yasaklar.
*Güneydoğu grubu (Karluk):
Bu grupta; Özbek Türkleri, Uygur Türkleri yer alır.
*Güneybatı grubu (Oğuz):
Bu grupta; Türkmenler, Gagavuz Türkleri, Azerbaycan Türkleri, Türkiye Türkleri yer alır.
*Kuzeydoğu grubu (Sibirya):
Bu grupta; Hakas, Altay, Tuva, Yakut Türkleri yer alır.
*Kuzeybatı grubu (Kıpçak):
Bu grupta; Kazak, Kırgız, Tatar, Başkurt, Karakalpak, Karay, Karaim Türkleri yer alır.
