Görme engelli bireylerin eğitimi
Özel eğitim ve sosyal destek gerektiren gruplardan biri de görme engeli olan bireylerdir. Bu bireyler kendilerine özgü eğitim materyalleri ve yöntemlerle kişiselleştirilmiş bir eğitim programına tâbi tutulurlar. Aynı zamanda toplumsal farkındalık geliştirilerek bu bireylerin hayatlarını kolaylaştırma yönünde gerek şehir planlamasında gerekse kamu binalarında iyileştirme çalışmaları yapılır. Gelin birlikte onların karanlığını aydınlatmak için üstümüze düşenlere bakalım...
Özel eğitim nedir?
🔶 Zihinsel, sosyal ve duygusal nedenlerle normal gelişim gösteren bireylerden farklılık gösteren ve genel eğitim öğretimden yararlanamayan veya kısmi olarak yararlanan bireyler için özel yetiştirilmiş elemanlar tarafından farklı yöntem ve tekniklerle gerçekleştirilen eğitime özel eğitim denir. Bu eğitim türü, ihtiyaca uygun araç ve gereçlerle verilerek her birey için kişiselleştirilmiş eğitim programlarını kapsar.
🔶 Dünyada ilk sistematik özel eğitim uygulamaları 18. yüzyılın sonlarına denk gelir. Osmanlı Devleti'nde de özel eğitim gerektiren çocukların eğitimine ilk olarak 1889 yılında İstanbul Ticaret Mektebi bünyesinde işitme engellilere yönelik bir okulun açılmasıyla başlanır ve bu kapsamda daha sonraki yıllarda görme engellilere yönelik bir bölüm de eklenir. Yaklaşık olarak otuz yıl boyunca bu bireylere okul bünyesinde eğitim verilir.
🔶 Hatta görme ve işitme yetersizliği olan öğrencilerin bu okula gidiş gelişleri üzerinde dikkatle durularak karşılaştıkları sorunlara bir nebze de olsa çözüm getirebilmek için kırmızı bir üniforma giymeleri sağlanır.
🔶 Böylelikle halk, kırmızı üniformalı öğrencilerin görme yetersizliği, işitme yetersizliği olan öğrenciler olduğunu bilir ve herhangi bir tehlike anında öğrencileri koruy up kollar.
🔶 O dönemden itibaren özel gereksinimli bireylerin eğitim ortamlarına dahil edilmesi ile ilgili ciddi bir çaba olduğunu görebiliriz. Bu çaba, Osmanlı döneminde başlamış, Cumhuriyet döneminde de devam ederek günümüze ulaşmıştır.
🔶Görme engelli genel olarak bu bireylerin akademik, sosyal, duygusal ve öz bakım ile ilgili ihtiyaçları da olabilir. Vav TV'de yayınlanan Eğitim Atölyesi programında bu hafta "görme engelli bireylerin eğitimi konusu" ele alındı. Programın bu haftaki konukları, Dr. A Dilşad Yakut, Görme Engelliler Eğitmeni Reşide Kara ve Görme Engelliler Öğretmeni Resul Koç oldu.
🔶 Dr. Dilşad Yakut görme engellilerin ihtiyaçlarını şu şekilde açıkladı:
"Görme engeli olan bireyleri az görenler ve hiç görmeyenler olmak üzere iki gruba ayırmanız mümkündür. Bu saymış olduğum yetersizlikler aslında çok heterojen bir grup ve özel gereksinimi olan bireylerin yetersizlik türlerinde de bu ve bu yetersizliklerin düzeylerine bağlı olarak bu bireylerin farklı ihtiyaçları var. Ama şu anda dikkat etmemiz lazım. Aynı yetersizliğe sahip olan bireylerin farklı ihtiyaçları olabilir."
🔶 Görme yetersizliği olan öğrencilerde kavramsal gelişim ve diğer öğrenmeler daha çok dokunsal deneyimlere dayanır ya da görme dışında diğer duyusal yöntemlerin kullanışıyla gelişir. Bu bireylerin akademik ihtiyaçları vardır. Ama bu ihtiyaçların biraz daha farklılaştırılarak bireylere sunulması gerekir.
Dr. Yakut, konuyla ilgili görme engellilerin yaşamından bir örnekle durumu daha açıklayıcı hale getirdi:
" Örneğin; özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin daha çok akademik ihtiyaçları vardır. Niye çünkü özel öğrenme güçlüğü olan bireyler okuma yazma, matematik alanında düşük performans gösteren ve bununla birlikte ortalama zekaya sahip olan bireylerin akademik ihtiyaçları daha fazladır. Ama tabii ki bu bireylerin akademik ihtiyaçlarına bağlı olarak başarısızlıkla da karşılaşma olasılıkları daha fazla olduğu için bu bireylerin sosyal ve duygusal anlamda da ihtiyaçları olabilmektedir. Yine görme yetersizliği olan bireylerimizin akademik ihtiyaçları biraz daha farklıdır. Onu da şöyle açıklayayım: Bu bireylerin görsel olarak bilgi edinme fırsatları daha kısıtlıdır. Gören insanların aksine çevreyle etkileşimlerinden elde edilen tesadüfi öğrenmeleri kısadır. "
" Normal gelişim gösteren bireyi düşündüğümüz zaman annesini mutfakta gözlemleyerek nasıl yemek yaptığını öğrenebilir, daha böyle detaylı bir örnek verelim. Örneğin; Menemen yapmak diyelim ki annesinin mutfakta yemek yaparken gözlemler ve menemen yaparken hangi malzemelere ihtiyaç duyduğunu öğrenir. Hangi araç gereçlere ihtiyaç duyduğunu öğrenir. İşte malzemeleri yıkaması gerektiğini hangi şekilde doğraması gerektiğini öğrenir ve hangi sırayla tavaya koyması gerektiğini tamamen gözlem yaparak öğrenebilir. Yani bununla ilgili bir şema oluşturabilir ama görme yetersizliği olan bireyler için bu süreç daha karmaşık bir hale gelebilir."
🔶 Görme yetersizliği olan bireylerin sosyal beceriler konusunda da desteklenmesi gerekir. Çünkü sosyal olayları gözlemleyememe ya da göz, yüz ve vücut hareketlerini izleyememe, sözsüz iletişim becerilerini kuramama gibi sınırlılıkları olabilir.
🔶 Dr. Dilşad Yakut, "Tabii biz şimdi akademik ihtiyaçlardan bahsettik, ağırlıklı olarak. Ama bu bireylerimizin güçlü yanlarına da odaklanmak lazım. Belki de güçlü yanlarının üzerine giderek bireylerin bireysel gelişimine daha fazla katkıda bulunabiliriz." sözleriyle engelli bireyin kişisel beceri ve ilgi alanlarının keşfedilerek desteklenmesinin kişinin eğitimi ve gelişimi açısından ne denli önemli olduğuna değindi.
