50 milyon Facebook kullanıcısının hesap bilgilerinin izinsiz şekilde Cambridge Analytica adlı data analiz şirketi tarafından kullanıldığının ortaya çıkmasıyla başlayan tartışma sürüyor. Skandal, Cambridge Analytica şirketinin eski çalışanı Christopher Wylie'nin Facebook hesabından yaptığı güncel paylaşımlarla, Facebook'un "veri güvenliği kurallarını" nasıl ihlal ettiğini duyurmasıyla ortaya çıktı. 28 yaşındaki Wylie'nin Facebook hesabı, Twitter'dan yazdığına göre "gizli bilgileri yayınladığı" gerekçesiyle askıya alındı.
FACEBOOK'UN VERİ MADENCİLİĞİ NASIL BİR TEHDİT?
Facebook'taki kişisel verilerin fişlenmesi durumu, bünyesindeki tüm kullanıcıların; insanlar arası davranış örgülerini, aralarındaki sosyal ilişkileri, zihinsel, kültürel, ekonomik, politik ve coğrafi konumlarını, hangi sitelerde dolaştıklarını, hangi içeriklerle ilgilendiklerini, satın aldığı veya ilgilendiği ürünleri, başvurduğu hizmetleri, sosyal medya paylaşımları, beğenileri, ilişkileri, ait olunan toplulukların verilerine erişebiliyor.
Kişilerin inançları, politik görüşleri, eğitimleri, çalışma hayatını, sağlık bilgileri ve dahi kimlik bilgileri, ne kadar vergi ödedikleri, hangi partiye oy verdikleri, aktivist olup olmadığı, ev adresi, telefon numarası, işyeri adresi, bir müşteri bir vatandaş ve bir siyasi seçmen olarak olarak potansiyellerini profilleme potansiyeline sahip ve bunu gerçek zamanlı olarak ve derinliğini tahmin edemeyeceğiniz şekilde gerçekleştiriyor.
Bu veri madenciliği, davranışsal reklamcılık ve hedefli pazarlamadan ürün geliştirme ve Ar-Ge yönelimlerine, siyasal iletişimden kapsayıcı sosyo-ekonomik araştırmalara, tüm nüfusun gözetimi, denetimi ve fişlenmesinden endüstri casusluğuna çok geniş ve oldukça karanlık bir alanda kullanım buluyor. Yani kişisel verilerimiz erişime ve dahi üzerinde yapılması muhtemel her türlü değişime açık ve bu durum bilgimiz dahilinde olmadan gerçekleştirilebiliyor.
Hukuk henüz buralara nüfuz edemiyor. Gerek devletler gerekse şirketler, internetin yarattığı küresel, sınır aşan, ülkesiz yapı sayesinde tabi oldukları hukuku, ülke anayasalarını kolaylıkla çiğneyebiliyorlar, uluslararası insan hakları sözleşmelerine de uymuyorlar.
Anonimlik, mahremiyet hakları ve bunlara bağlı olarak kişisel veriler ülke anayasaları, özel düzenlemeler ve uluslararası sözleşmeler tarafından korunuyor. Ama özellikle son yıllarda ortaya çıkan sızıntılar, "demokratik" ülkeler de dahil olmak üzere hemen hiç bir devletin bu hukuki korumayı umursamadığını gösteriyor.
Veri madenciliği ile ortam dinlemesi, kişilerin haberi ve bilgisi dışında elektronik cihaz üzerinden ortam görüntülemesi yapılabilmekte. Zuckerberg'in kendi şirketinde dahi dizüstü bilgisayarının kamerasını istenmeyen olası görüntülemelere, mikrofon çıkışını da ortam dinlemesine önlem olarak bant ile kapatması da; kişisel verilerin korunmasının öneminden bahseden Mark'ın, kendi şirketinde, kendine ait olan bilgisayara bile güvenmediğini gösteriyor ve çelişkiyi görünce bir kaç saniyeliğine düşünüyoruz.
Facebook gibi nüfuzu geniş online oluşumların peşinde oldukları bilgi fazlasıyla değerli ve bilgi açlığını dindirecek hiç bir şey yok.
"VERİLERİNİZİ KORUYAMIYORSAK SİZİ HAKETMİYORUZ"
Zuckerberg, 50 milyon kullanıcı profiline ait verilerin Cambridge Analytica veri şirketi tarafından usulsüz kullanıldığının ortaya çıkması üzerine olayla ilgili yaptığı ilk açıklamada "Hata yaptık" dedi. Zuckerberg, Facebook'tan yaptığı yazılı açıklamada yaptıkları hataların, kullanıcıların verilerinin analiz şirketinin eline geçmesine neden olduğunu belirtip "Verilerinizi koruma sorumluluğumuz var, eğer bunu yapamıyorsak sizi de hak etmiyoruz demektir" mesajı paylaştı.
Açıklamada, "Tam olarak ne olduğunu anlamak ve tekrar yaşanmasına engel olmak için neler yapılması gerektiğini inceliyordum. İyi haber, buna engel olmak için gerekli adımlar yıllar önce zaten atılmıştı. Ama yine de hata yaptık" dedi
ZUCKERBERG SKANDALI GAZETEDEN ÖĞRENDİĞİNİ SÖYLÜYOR
Zuckerberg, verileri elde etmek için Facebook'ta kişisel bir test uygulaması açan ve bu verileri daha sonra Cambridge Analytica'ya veren akademisyen Aleksandr Kogan'ın yaptıklarından Guardian gazetesi aracılığıyla haberdar olduğunu, kullanıcıların izni olmadan veri paylaşımının şirket politikalarının ihlali sayıldığını söyledi.
2015'te Kogan'ın Cambridge Analytica ile Facebook verilerini paylaştığını öğrendiklerini yazan Zuckerberg, o dönemde uygulamayı yasakladıklarını ve hem akademisyen hem de şirketten usulsüz elde ettikleri verileri resmi olarak sildiklerini belgelemelerini istedi.
"Bize bu belgeleri sağladılar" diyen Zuckerberg, geçen hafta patlak veren skandalla durumun böyle olmadığını anlayarak Kogan ve Cambridge Analytica'ya tüm hizmetlerini durdurduklarını belirtti.
Zuckerberg, Kogan'ın erişiminin kesildiği ve Cambridge Analytica ile Kogan'dan bu verileri silmelerini istediklerini, verilerin silinmediğini ise geçen hafta Guardian, New York Times ve Channel 4'un haberlerinden öğrendiklerini ifade etti.
KİŞİSEL VERİLERİN ŞİRKETLERE PAZARLANMASI FACEBOOK'UN TEMEL İŞ MODELİ
Aleksandr Kogan, "Cambridge Analytica ve Facebook arasındaki güvenin suistimal edildiğini" söyleyen Zuckerberg'e karşılık, bunun aynı zamanda "Facebook ve verilerini Facebook'la paylaşan kullanıcılar arasındaki güvenin de suiistimal edilmesi" anlamına geldiğini yazdı.
Facebook'un gayriciddi açıklamaları ve yaşanan bu skandalın "teknik sızıntı" olarak sayılamayacağı yönündeki savunması ise, olayı yeterince ciddiye almadığını gösteriyor. Çünkü Facebook yönetimine göre, insanın rızası dışında kişisel verilerinin kötü niyetli amaçlar taşıyanların eline geçmesi Facebook yönetimine göre "normal," bunun medya eliyle kamuoyuna duyurulması ise "suç."
SIZDIRILAN VERİLER TRUMP'IN SEÇİM KAMPANYASI LEHİNE KULLANILDI
Kullanıcıların kişisel verilerini izinsiz şekilde aldığı iddia edilen analiz şirketi Cambridge Analytica'nın yönetim kurulu başkanına ait gizli çekim görüntüler, verilerin ABD başkanlık seçimlerinde Donald Trump'ın lehine kullanıldığını ortaya koydu.
Yayınlanan gizli çekim görüntülerde İngiliz şirket Cambridge Analytica'nın Yönetim Kurulu Başkanı Alexander Nix, Kasım 2016'da gerçekleşen Donald Trump'ın zaferiyle sonuçlanan seçim öncesinde o zaman Cumhuriyetçilerin başkan adayı olan Donald Trump ile çok defa buluştuğunu, Cambridge Analytica'nın Trump'ın seçim kampanyasının son aylarında büyük rol oynadığını belirtiyor.
Görüntülerde, Cambridge Analytica Üst Yöneticisi Alexander Nix'in dünya genelinde gizli şekilde seçim kampanyaları yürüttüklerine yönelik ifadeleri de ortaya çıkmıştı.
Görüntülerde ayrıca, Nix'in ABD başkanlık seçimlerine ilişkin, "Adaylığı sırasında ABD Başkanı Donald Trump ile birçok kez buluştuk. Bütün dijital kampanyayı, televizyon kampanyasını biz yönettik ve bizim verilerimiz stratejilerini belirledi." ifadelerini kullanıyor.
CEO NİX GÖREVDEN ALINDI
Sosyal medya platformu Facebook'ta çok sayıda hesaba gizli erişim sağlayarak veri ihlalinde bulunduğu iddia edilen Cambridge Analytica adlı veri analiz şirketinin Üst Yöneticisi (CEO) Alexander Nix görevden alındı.
İngiltere merkezli Cambridge Analytica adlı veri analiz firmasının Facebook'ta 50 milyon hesaptan kişisel veri topladığı, ABD seçimleri ile Brexit referandumunu etkilemek için kullandığına dair iddiaların ardından İngiltere Dijital, Kültür, Medya ve Spor Bakanlığının sponsorluğundaki İngiltere Bilgi Komisyonu (ICO), Facebook'taki kişisel verilerin usulsüz kullanımına ilişkin iddiaların detaylı şekilde incelenmesi amacıyla soruşturma başlatıldığını duyurmuştu. Şirket usulsüzlük yapıldığı iddialarını reddediyor ancak CEO Nix'in videodaki açıklamaları tam aksi yönde.
İddialar Cambridge Analytica'nın eski çalışanı Christopher Wylie tarafından ortaya atılırken, verilerin kişilerin gizli mesajlaşmalarından da derlendiği savunulmuştu. İddiaların odağındaki Wylie, katıldığı bir ropörtajda: "büyük bir güvenlik zaafiyeti var ve bunu insanların bilmesini istedim." İfadelerini kullandı.
Wylie'ye göre Cambridge Analytica onaylarını almadan, kişisel verilerini gizlemeyen 50 milyon kullanıcının hesaplarını değerlendirmeden geçirmiş.
SKANDALIN TOHUMLARI NASIL ATILDI?
Olay, Cambridge Üniversitesi öğretim üyesi Profesör Aleksandr Kogan'ın hazırladığı Facebook anketiyle başlamış. Kişisel soruların yer aldığı ankete 270 bin kişi katılmış. İlk sorudan önce anket sahibinin kendilerinin ve arkadaşlarının özel verilerini kullanmasına izin verilmesi istenmiş. Böylece Kogan muazzam bir kayıt stokuna el atma hakkını elde etmiş ve kayıtlar 2015 yılında Cambridge Analytica'ya iletilmiş.
PEKİ CAMBRIDGE ANALYTICA NEDİR?
Cambridge Analytica, Facebook gibi platformların kullanıcı bilgilerini değerlendirerek psikolojik profillerini çıkaran bir şirket. Şirket bir yıl önce de manşetlere konu olmuş ve ABD Başkanı Donald Trump ekibinin Facebook'ta Trump reklamı yapması için şirketle anlaştığı öğrenilmişti.
Wylie'nin 2013 yılında tanıştığı Amerikalı milyarder Robert Mercer 15 milyon dolarlık Cambridge Analytica hissesi almıştı. Wylie, Mercer'in aracılığıyla Breitbard'ın şefi Steve Bannon ile de tanışmış ve Bannon Cambridge Analytica'nın başkan yardımcısı olmuştu. Wylie, Donald Trump'ın seçim kampanyasında önemli rol oynayan Steve Bannon'un Facebook'un sunduğu psikolojik manipülasyon imkânlarına hayran kaldığını söylemişti.
Bundan sonrnası kullanıcı verilerine ulaşmaya kalmıştı. Bu sayede Cambridge Üniversitesi'ne bağlı Psymetrics Center ile ve dolayısıyla da Aleksandr Kogan ile temas kurulmuş ve Cambridge Analytica 1 milyon dolar karşılığında 270 bin kullanıcının kişisel verileriyle 32 "kişilik tipi" elde etmişti.
FACEBOOK'UN CAMBRIDGE ANALYTICA İLE "DANIŞIKLI DÖVÜŞÜ"
Şirketin "veri kaçağına" kurban gittiği ileri sürülmüştü. Facebook ise internet hesabından böyle bir şeyin söz konusu olmadığını duyurmuş ve kullanıcıların ve onların takipçilerinin verilerinin Kogan tarafından değerlendirilmesine ankete katılanların onay vermesi gerektiğini hatırlatmıştı.
Ancak Wylie New York Times'a kişisel verilerin başkalarına aktarıldığından Facebook'un haberi olduğunu da anlattı. Facebook anketin kaldırıldığını ve Cambridge Analytica ile Kogan'ın kullanıcı verilerini imha etmeyi kabul ettiklerini açıkladı.
MARK ZUCKERBERG, AVRUPA PARLAMENTOSU'NA DAVET EDİLDİ
Gelişmeler üzerine Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Antonio Tajani, Facebook'taki kişisel verilerin kötü amaçlı kullanıldığına yönelik iddiaların detaylı bir şekilde soruşturulacağını açıkladı.
Tajani ayrıca, Facebook'un kurucusu ve Üst Yöneticisi (CEO) Mark Zuckerberg'i, söz konusu iddialara açıklık getirmesi için AP'de konuşma yapmaya davet etti. Benzer şekilde, İngiltere ve Amerikalı kanun yapıcılar da Zuckerberg'den konuyla ilgili kendilerine bilgilendirme yapması talebinde bulundu.
FACEBOOK'U SİL KAMPANYASI BÜYÜYOR
Dünyayı çalkalayan skandalın patlamasıyla Twitter'da #FacebookuSil ve #FacebookuBoykotEt etiketleri zirve yaptı. 50 milyon kullanıcının hesap bilgilerini usulsüz şekilde sattığı ortaya çıkan sosyal medya devi Facebook'u protesto eden kullanıcılar "Facebook'u sil" kampanyası başlattı.
ZUCKERBERG'İN SERVETİ YAKLAŞIK 7 MİLYAR DOLAR AZALDI
Gelişmelerin ardından, Facebook'un hisseleri iki günde yüzde 9,1 değer kaybetti. Şirketin piyasa değeri, söz konusu iddiaların ardından 537,7 milyar dolardan 488,5 milyar dolara kadar geriledi.
Şirketin piyasa değerinde iki günde 49,2 milyar dolar kayıp görülmesi, Mark Zuckerberg'in cuma günü 74,5 milyar dolar olan kişisel servetinin dün itibarıyla 67,7 milyar dolara inmesine yol açtı.
Zuckerberg, servetinde iki günde görülen 6,8 milyar dolarlık kayıp nedeniyle, Forbes'in "Gerçek Zamanlı Dünyanın Milyarderleri Listesinde" 5'inci sıradan 7'nci sıraya geriledi.
Şimdiye kadar binlerce kullanıcı hesabını sildiğini duyururken, Facebook hisseleri 3 günde yüzde 5'den fazla düşerek Zuckerberg'in milyarlarca dolar zarar etmesine neden oldu.