Halit Yerebakan
Düzenli ve yeterli uyku, insan sağlığı için son derece önemlidir. Yeteri kadar ve kaliteli bir uyku uyuyamıyorsanız, takip eden gününüz çok zor geçecek demektir. En yanlış zamanlarda uyuyakalmak, konsantrasyon bozuklukları ve asabiyet; yeteri kadar uyuyamayanların gün boyu yaşadıkları sıkıntılardan sadece birkaçıdır.
Uyku bozuklukları; gece uyuyamama, çok uyuma ve gece uyuyamayıp gündüz uyuma olmak üzere üç grupta toplanır. Elbette bu üç grup sadece birer ana başlıktır ve sebepleri birbirinden çok farklı olabilir. Uyku bozukluklarında en sık şikayet edilen konu, baş ağrısıdır.
Baş ağrısı sosyal hayatı etkileyen rahatsızlıklardan biridir. Öyle ki bazen ilaçlarla dahi önlenemeyebilir. Dikkate alınmaması halinde, migren başta olmak üzere pek çok hastalığı beraberinde getirebilir.
Özellikle sabahları baş ağrısıyla uyanıyor ya da uyandıktan çok kısa bir süre sonra başınız ağrıyorsa, nedenlerine bakmak gerekir. Gürültü gibi kontrolünüz altında olmayan etkenler ağrınızı tetikleyebileceği gibi fizyolojik tetikleyiciler de baş ağrısına sebep olabilir.
UYKUSUZLUK
Vücudunuzun günlük işlevlerini yerine getirebilmesi için ortalama yedi-sekiz saat uyumanız gereklidir. Bu saat aralığından daha az uyuduğunuzda, vücudunuz panik moduna geçmeye başlar. Biyolojik saatinizin normal seyrinden daha aza indirilmesi; kalp atış hızının artmasına, yüksek tansiyona ve strese neden olabilir. Tüm bu etkenler baş ağrısını tetikleyebilir. Bazı hafif ağrı kesiciler ağrınızı hafifletmenize yardımcı olabilir. Fakat ağrı kesiciler, ağrınızı hafifletebileceği gibi yan etkilere de neden olabilir. Ağrı kesiciyi ise aç karınla almamalısınız. İlaçların açken alınması midede ciddi sorunlara yol açabilir. Ağrı kesiciye rağmen hâlâ kötü hissediyorsanız, 20-30 dakikalık şekerleme yapın. Şekerleme yaparken saat kurmanızda fayda var.
Yarım saatten fazla yapılan şekerlemeler baş ağrınızın şiddetlenmesine neden olabilir.
ÇOK UYUMAK
Uykusuz kalmak gibi gereğinden fazla uyumak da baş ağrısını tetikleyici nedenlerden biridir. Yapılan araştırmalara göre dokuz saatten fazla uyumak, beyindeki serotonin hormonunu düzeyinde düşüşe neden oluyor. Düşük serotonin ise beyindeki kan akışı hızını yavaşlatarak baş ağrısını tetikliyor. Bu tip baş ağrısı en çok hafta sonu kendini gösterir. Çünkü hafta sonu, hafta içi olduğundan daha fazla uyuma eğilimi içinde oluruz. Pazartesi sendromunun da en önemli sebeplerinden biri hafta sonu uyku düzeninin bozulmasıyla birlikte, pazartesi gününe adapte olamamaktır. Hafta içi olduğu gibi hafta sonunda da alarm kurulmalıdır. Hafta içi erken saatte uyanıyorsanız hafta sonu uyanma saatinizi sadece bir saat erteleyin.
ENDORFİN (MUTLULUK) HORMONU
Endorfin seviyesinin düşük olması, serotonin gibi beyindeki kan damarlarının daralmasına neden olan diğer nörotransmitter düzeylerini etkileyebilir. Dallas'ta bulunan Migren Yardım Merkezi'nin araştırmalarına göre; sabahın erken saatlerinde endorfin hormonu düşük düzeydedir.
Depresyon, kaygı ve stres gibi etkenler endorfin düzeylerinin normalin altına düşmesine sebep olur. Özellikle yaz aylarında muz, çilek, üzüm, dondurma tüketiminiz endorfin hormonunuzu artırır. Bu meyvelerin yanı sıra kabuklu yemişler ve bir miktar bitter çikolata, endorfin hormonunuzun yükselmesine yardımcı olur.
ALKOL TÜKETİMİ
Alkol beyne giden kan hacmini azaltır ve bu durum uykunuzu alamamanıza sebep olur. Yapılan araştırmalara göre alkol, hiçbir besin maddesi içermez. Hatta alkol tüketimi, vücudunuzda oksijen taşımaya yardımcı sağlıklı besin ögelerinin eksikliğine sebep olarak besin değerlerinize de zarar verir. Alkol özellikle cildiniz ve vücudunuz için son derece önemli bir antioksidan olan ve yeni hücrelerin üretilmesinde hayati önem taşıyan A vitamini düzeyini de negatif etkiler. A vitamini, kolajen üretimi için de çok önemlidir.
Kolajen miktarındaki azalmalar, derinizin elastikiyetini kaybetmesine sebep olur.
Fazla alkol tüketmek, kolajen kaybını hızlandırarak elastikiyette azalmaya yol açtığından yaşlanma sürecini hızlandırır.
SİNÜZİT
Kulak burun boğaz uzmanlarının alanına giren ve -genelde- cerrahi yöntemlerle tedavi edilen bazı rahatsızlıklar vardır ki, bunlar da uyku bozukluklarına yol açabilir. Alerjik nezle, burun kemiği eğrilikleri, sinüzit, yumuşak damak, küçük dilin normalden fazla büyümesi veya sarkması ve çenedeki yapısal anormallikler; horlama ve uyku esnasında solunum problemleri yaşanmasına sebep olabilir. 'Sadece horluyorum, bunda ne var' demeyin; altta ciddi sebepler yatabilir.
UYKU APNESİ
Son yıllarda sıkça karşılaşılan Obstrüktif Uyku Apne Sendromu, halk arasında bilinen adıyla uyku apnesi; uykuda ani ölümle bile sonuçlanabilen ciddi bir rahatsızlıktır. En önemli belirtisi gürültülü horlamadır. Uyku apnesi olan kişiler, gece boyunca solunum durması ile karşılaşırlar. Uyku apnesinin tedavisi kadar doğru teşhis edilmesi de son derece önemli. Günümüzde, uyku bozuklukları alanında uzmanlaşmış merkezlere başvurulması, şüphe duyanların ilk yapması gereken şeydir.
TANSİYON
Yüksek kan basıncının neden olduğu yüksek tansiyon, baş ağrısı tetikleyicilerindendir. Pek çoğumuz baş ağrısının bu basınçtan kaynaklı olduğunu bilemeyiz. Çünkü baş ağrısından başka bir semptom görülmez. Özellikle sabahları sık sık baş ağrısı çekiyor ve bunu açıklayamıyorsanız mutlaka doktorunuza görünmelisiniz. Doktorunuz size diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri önerebilir.
ANTİDEPRESAN VEYA TERAPİ ÖNERİLİR
Depresyona bağlı baş ağrısı, günün her saatinde olabilir. Bunun nedeni depresyonun serotonin hormonunun daha düşük seviyeleri ile ilişkili olmasıdır. Depresyonda olabileceğinizi düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşun. Antidepressanlar veya terapi, normal uyku düzeninize geri dönmenize yardımcı olabilir.
KAHVALTIDAN SONRA ŞEKERSİZ TÜRK KAHVESİ
Kafein, sinir sisteminizi uyaran hafif bir ilaçtır. Son tüketilen kahvenin üzerinden 12-24 saat geçmesi, kafein tüketicileri için düzenli olarak baş ağrısıyla uyanma sorununa neden olabilir. Kafein çekilmesi aniden beyninizdeki kan damarlarının genişlemesine yol açar. Sonuç olarak, beyninize yoğun kan akışı sağlanır, bu da baş ağrısına sebep olur. Ayrıca tüm bu süreç beyninizdeki ağrı merkezlerini tetikleyen sinir uçlarını tahriş edebilir. Uyandıktan hemen sonra kahve içmek yerine kahvaltıdan sonra bir fincan şekersiz Türk kahvesi tüketebilirsiniz. Yapılan araştırmalar, Türk kahvesinin iştahı kestiğini gösterdi. Günde bir fincan Türk kahvesini yanında bol su ile içerseniz, kahvenin idrar söktürücü etkisini de tetiklemiş olursunuz.