İnsanlar yaşlandıkça bağırsak kök hücreleri yenilenme özelliğini kaybeder. Bu kök hücreler, bütün yeni bağırsak hücrelerinin temel kaynağıdır. Bunun sonucu olarak bağırsak kök hücrelerindeki yenilenme özelliğinin kaybolması, gastrointestinal enfeksiyon ya da benzeri bağırsak rahatsızlıklarının iyileşmesini ciddi anlamda zorlaştırabilir.
Yakın zamanda, Türk bilim insanı Dr. Ömer Yılmaz'ın başında bulunduğu, ünlü bilim merkezi MIT'li bir grup biyolog ilginç bir çalışma yayımladı. Bu çalışmaya göre bağırsak kök hücrelerinde yaşla ilgili işlevsellik kaybı, 24 saatlik bir oruçla geri çevrilebiliyor.
Araştırmacılar oruç tutmanın hem yaşlı hem de genç farelerde bağırsak kök hücrelerinin yenilenme yeteneğini gözle görülür şekilde artırdığını ortaya koydular.
BAĞIRSAKLARDAKİ YENİLENME
Oruç tutan farelerin hücreleri, glikoz yerine yağ asitlerini parçalamaya başlıyor. Bu değişim kök hücrelerinin daha yenileyici olmasına yol açıyor. Kök hücrelerinin yenilenme özelliğindeki artışın özellikle bağırsak enfeksiyonu ve kemoterapi gören kanser hastalarının iyileşme sürecine olumlu etkileri olabilir. Zira kemoterapi hastalarının bağırsakları sıkça zarar görür. Bağırsak kök hücrelerinin temel görevi bağırsak duvarını korumaktır.
Bağırsak duvarı her beş günde bir kendini yeniler. Herhangi bir yaralanma ya da enfeksiyon durumunda, kök hücreler bağırsakta meydana gelen hasarı onarmada kilit rol oynar. İnsanlar yaşlandıkça kök hücrelerin yenilenme özelliği azalır, bunun sonucunda bağırsağın iyileşmesi daha uzun zaman alır.
Dr. Yılmaz ve meslektaşlarının merak ettiği şey, 24 saatlik bir orucun bağırsak kök hücrelerinin yenilenmesi üstünde nasıl bir etkisi olduğuydu.
Önce fareler 24 saatlik bir oruca maruz bırakıldılar. Ardından araştırmacılar farelerin bağırsaklarından kök hücreler alarak bunları laboratuvarda kültür kaplarına aktardılar. Daha sonra kök hücrelerin mini bağırsak olarak bilinen organoidlere dönüşümü incelendi.
NASIL GERÇEKLEŞİYOR?
Araştırmacılar oruç tutan farelerin bağırsak kök hücrelerinin, tutmayanlara göre iki katı daha çok yenilenme özelliğine sahip olduğunu gözlemlediler. Bu, yaşlı genç fark etmeksizin tüm oruçlu fareler için geçerliydi.
Dr. Yılmaz ve meslektaşları, orucun hangi mekanizma ile bu etkileri yarattığı noktasında da önemli bulgulara ulaştı. Araştırmacılar, fareler oruç tuttukları zaman transkripsiyon faktörü olarak bilinen DNA'yı RNA'ya dönüştürmeye yardımcı olan bazı proteinlerin aktifleştiğini gözlemledi. Bu faktörler PPAR olarak adlandırıldı. Bu da PPAR'ın aktif hale gelmesinin kök hücrelerinin yenilenme özelliğini artırdığı şüphesini doğurdu. Bu şüpheyi bilimsel teste tabi tutan araştırmacılar önce oruç tutan farelerde PPAR faktörünü pasif hale getirdiler.
Bu durumda kök hücreler yağ asitlerini yakamadılar ve kök hücrelerinin yenilenme gücü kayboldu. Diğer taraftan oruç tutmayan farelerde PPAR'lar aktif hale getirildiği zaman, oruç tutan farelerle benzer olumlu etkiler gözlemlendi.
Bu durum, orucun bu önemli olumlu etkilerinin ileride ilaçlarla da sağlanabileceği anlamına geliyor.
Orucun diğer bölgelerdeki kök hücreler üstünde benzer etkisi olup olmadığı merak ediliyor. Önümüzdeki yıllarda bu konuda yapılacak çalışmaların bu konuyu aydınlatması bekleniyor. Orucun sandığımızdan çok daha fazla olumlu etkileri olabilir.