Gök kubbenin temsili: Şanırak

Yayınlanma Tarihi: 22.04.2025 12:19 Güncelleme Tarihi: 22.04.2025 15:53

Türk dünyası, oldukça zengin ortak bir tarihe sahip. Bu minvalde Türklerin Ötüken'de başlayan göçebe yaşam tarzını en çok; otağ, at, gökbörü yansıtmakta.Otağın en önemli parçası olan şanırak ise Türkistan'da oldukça özel bir anlam taşımakta. Türklerin gökyüzüne açılan penceresi olan ve aynı zamanda tündük kelimesiyle karşılık bulan "Türklerin gökyüzünü" sizler için anlattık.

🔹 Eski Türkler gökyüzünü yaşadıkları otağın içinden görebiliyorlardı. Tabii bu gördüğünüz şanırak sayesinde. Şanıraklar Türklerin göçebe hayatıyla bütünleşen otağların en önemli parçası. Çünkü şanıraklar Türklerin gökyüzüne açılan penceresi.

🔹Çanırak, tündük olarak da bilinen bu kısım, göçebe yaşam için oldukça hayati önem taşıyor. Şanırak; otağın bütün yükünü sırtlayan ve manevi olarak da bütün yükü taşıyan en özel parça.

🔹Tündüğe duyulan hürmet en temel sebebi Türklerin ilk inancı olan Gök Tanrı dininden kaynaklı. Çünkü şanırak, otağın gökyüzüne açılan yüzüdür. Şanıraklar otağlar kurulurken veya sökülürken asla yere konulmaz. Konargöçer Türkler şanıraklarını daima yüksek bir konumda bekletir.

🔹 Göç vakti taşınması gerektiğinde ise bu eşya asla başka eşyalarla taşınmaz, ayrı bir devenin hörgücünde taşınır.

🔹 "Hava aydınlık mı değil mi, yağmur mu yağıyor kar mı, güneş var mı yoksa gece mi olmuş" bütün bu soruların hepsini şanırak karşılar. Bu zamana kadar gördüğünüz otağları bir düşünün. Şanıraksız otağ ile hiç karşılaştınız mı? Evet, şanıraksız otağ yok. Belki otağın herhangi bir parçası eksik olsa yine otağ kurulur. Ama tündüksüz o yurt kurulamaz.

🔹 Gelelim diğer adı tündük olan bu kısmın oluşturan eklere. Öncelikle çıtaların ismi kuldureyuk. Bu çıtalar sayesinde yağış olduğunda çıtalara gerilen keçe düşmez. Böylelikle eve soğuk girmesi ve herhangi bir afetle karşılaşılması önlenmiş olur.

🔹 Bu kuldureyuklerin asıl işlevi ise aynı zamanda bir pusula görevi görmesi. Göçebe yaşayan Türklerin belki de en temel ihtiyaçlarından biri pusula ve bu çıtalar yer-yön bulmayı sağlar.

🔹 Tündüklerin çırası kuzey, güney, doğu ve batı olmak üzere bütün yönleri gösterir. Pusula olmasının yanı sıra rüzgârların yönünü de bu tahta parçalarından anlaşılabilmekte.Şanırak simgesi, 1991'de Sovyetlerin dağılmasından sonra Türk cumhuriyetlerinden olan Kırgızistan bayrağına eklemiş.

🔹 Kırgızlar bu motifi bayrağında taşırken Kazak Türkleri de bu sembolü devlet armalarında taşıyor. Türkler için at, gökbörü motifi ne ise şanırak/tündük de odur. Şanırak sembolünü bayrak ve devlet armalarında gördüğümüz kadar geleneksel kıyafetlerde de görmekteyiz.

🔹 Çanırak aynı zamanda bir birleşmenin simgesidir. Kazak Türkleri bata yaptıklarında (yaşlıların hayır dualarını aldıklarında) "şanıragın şayklmasın" yani "otağınızın kubbesi güçlü, sarsılmaz olsun" şeklinde söyleniyor.

🔹 Kazak, Kırgız, Türkmen Türklerinde şanırak aynı zamanda "aile" manasını da kapsar. Örneğin, "Akesinin şanıragın kulatpay, tütinin tütetip otır", "Baba ailesine layık bir şekilde devam ediyor" demektir.

🔹 Bu içeriklerimizi beğeniyor ve devamını istiyorsanız yorumlarda yazmayı unutmayın.

Editör/Sunucu: Sümeyye TEKTAŞ

Kurgu: Ayşenur AKYOL

💠💠💠

FİKRİYAT.COM SOSYAL MEDYADA!

Fikriyat'ı aşağıdaki sosyal medya adreslerinden takip edebilirsiniz;

👉 TWITTER

👉 INSTAGRAM

👉 FACEBOOK

👉 YOUTUBE 🔔

👉 Fikriyat.com mobil uygulamasını ise buradan indirebilirsiniz.