Mesrûr bir tekke: Bursa Mevlevihanesi

Birkaç hafta önce bir vesile ile Eskişehir'e gitmiş ve Eskişehir Mevlevihanesi'ni ziyaret etmiş ve büyük bir üzüntü içinde tekkenin hüznünü sizlerle paylaşmıştım. Geçtiğimiz günlerde Bursa'ya gitme imkânı buldum ve 9 Ekim'de açılışı yapılan Bursa Mevlevihanesi'ni ziyaret ettim. Bu sefer de büyük bir mutluluk içinde tekkenin sürurunu sizlerle paylaşacağım.

Mevlevihane, civar illerdekilere göre aslında çok eski tarihli değil. 1615'te Bursa'nın en güzel semtlerinden biri olan Pınarbaşı'nda, Sultan Ahmed'in emriyle inşa ettirilmiş. Cünûnî Ahmed Dede'nin ilk postnişini olduğu tekke aynı zamanda dervişlerin çileye girip 1001 gün kalabilecekleri ve dedegânla birlike yaşayabilecekleri büyüklükte. Cümle kapısından girildiğinde sağda türbeler ve mutfak, solda derviş odaları ve şeyh ve harem dairesi, tam karşıda on altı direkli nispeten büyük diyebileceğimiz semâhane, Sultan Abdülmecid'in istirahat etmesi için yaptırılan hünkâr dairesi, meydan odası ile birlikte surların hemen dibinde büyükçe bir tekke bugün artık özgür ve eski günlerine kavuşacak olmanın verdiği zevk içinde ziyaretçilerini bekliyor.

Mevlevihane, 1925'te tekke ve zaviyelerin kapatılmasına dair kanun ile binlercesi gibi kapısına kilit vuruldu. Semahane bir müddet mescit olarak hizmet verdi ve tekkenin son şeyhi Mehmet Şemseddin Dede de imamlık yapar. Şemseddin Dede'nin vefatından sonra sahipsiz kalan tekke bakımsız da kalır. 1953'te dönemin belediyesi tarafından tekke su deposu yapılması bahanesiyle yıktırılır. Karakol ve depo olarak da kullanılan mevlevihanenin aslına rücu etmesi ise Prof. Dr. Mustafa Kara, Safiyüddin Erhan ve Prof. Dr. Hasan Basri Öcalan'ın gayretleri sonucu olur. Önce tekke Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından Mevlevihane olarak tescil ettirilir. Daha sonra planlar çizilir ve tekkenin eski haline döndürülmesi çalışmaları başlar. 10 yıllık bir çalışmanın sonunda da bugünkü halini alır. Restorasyon yapılan tekkede en çok etkilendiğim yer semahane oldu. Kapıdan girer girmez gördüğüm tavan işlemeleri ve ahşap oymalar adeta gözlerimi kamaştırırdı. Tek kelime ile büyüleyici idi.

Mevlevihane sahipsiz bırakılmasının bedelini tüm binaların harabeye dönmesi ve kısmen yıkılması ile ödedi. Tam 70 yıl sonra 2023'te dönemin Bursa Büyükşehir Belediyesinin himmetleriyle eski fotoğrafların yardımı ile aslına uygun olarak neredeyse yeniden inşa edildi.

Mevlevihanenin bu kadar başarılı bir şekilde restore edilmesinin ardında restorasyonu yapan mimar ve ustaların emeği kadar onlara yol gösteren Prof. Dr. Mustafa Kara ve Safiyüddin Erhan gibi değerli isimlerin danışmanlık yapması olmuş.

Mevlevihane Müzesi

Mevlevihane eşyaları kullanılarak mutfak-ı şerifin olduğu binalarda bir müze tanzim edilmiş. Bursa Mevlevihanesinin son postnişini Mehmed Şemseddin Efendi'nin dördüncü kuşaktan torunu olan Nesibe Günalp Kal Hanım'ın bağışladığı büyük dedesi Mehmed Şemseddin Dede'ye ait 133 eserin sergilendiği müze hayatında hiç Mevlevihane görmemiş ve Mevlevilik hakkında bilgisi olmayanlara ana hatalarıyla öğretecek şekilde düzenlenmiş.

Eski günlerdeki gibi

Mevlevihaneler tarih boyunca bir kültür, edebiyat ve musiki eğitiminin verildiği merkezler olmuştur. Büyükşehir Belediyesi, dedegan hücreleri ve selamlık binalarını Uludağ Üniversitesi hocalarının katkılarıyla eskisi gibi şiir, musiki ve hat derslerinin verileceği bir merkeze dönüştürmeye çalışıyor. Haftalık sohbet programları, Mesnevi şerhleri, sema gösterileri, musiki ve hat dersleri ile aslî görevini ifa edeceği günleri çok yakında görmeye başlayacağız.

Bu muhteşem eseri yeninden ihya eden Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne, Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'na, Prof. Dr. Mustafa Kara, Safiyüddin Erhan ve Prof. Dr. Hasan Basri Öcalan'a ve her bir taşının döşenmesinde, tuğlanın örülmesinde, çatısının dizilmesinde, boyanmasında, malzemelerin taşınmasında hasılı mimarından amelesine kadar emeği geçen herkese çok teşekkür ediyorum. Cenab-ı Mevla'dan gayretlerinin karşılığını katbekat vermesini niyaz ediyorum.

İsmail Güleç