İktidarın gelecek yol haritası

AK Parti yaklaşık 16 yıldır sürekli olarak iktidarda kalarak "muhalefet olmanın" imkanlarından yararlanamamaktadır. Sağlıklı demokrasilerde bir partinin muhalefette kalması muhasebe yapma, kendisini eleştirme, eksik ile zaaflarını bulma, devlete dışarıdan bakma, kadrolarını yenileme ve ülke için gelecek tasarımında bulunma imkanı verir. AK Parti şu ana kadar bunları iktidarda kalarak yaptı. Her ne kadar Türkiye'de vesayetçi sistemin alışkanlıkları sebebiyle ana muhalefet geçmişte pek bu tarzda hareket etmese de Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin iyice oturmasından sonra yapı bu şekilde işleyecektir. AK Partinin uzun süren iktidar tecrübesi "kalıcılık ve sürdürülebilirlik" sorununu öne çıkarmaktadır.

Benzer bir sorunu devlet olarak yaşayan Osmanlı bu sorunu yetenek, beceri, liyakat ve ehliyetin öne çıkarıldığı ve Batı literatüründe "meritokrasi" şeklinde ifade edilen yöntem ile aşmaya çalıştı. Bu sistemi devşirme sistemi ile ve zamanın en güçlü eğitimlerinden biri olan Enderun ile destekledi. Devşirme sistemi bir tür yetenek avcılığı idi. Sadakat, liyakat ve yetkinliklerini sergileyenler devletin sadrazamlık, yani başbakanlık makamına kadar ulaşabilirdi. Enderun ise, keşfedilen zeka ve yeteneklerin zamanın en iyi eğitimiyle donatılıp devlet yönetimine hazırlanmasıydı. İmparatorluk çarkının döndürülebilmesi ancak böyle mümkündü.

AK Parti de bir parti olarak ve modern bağlamda kendi kalıcılığı sorununa çözüm bulmak durumundadır. Yeni Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi toplumsal talepler ile hızlı siyasi çözüm bulma zorunluluğunu hızlandırmıştır. Toplumsal talepler ile siyaset arasındaki ilişkinin yeni yönetim sistemiyle doğrudan ve sağlıklı bir şekilde kurulmuş olması Türkiye'nin önemli bir merhaleyi de geçtiğini göstermektedir. Dış politika riskleri ve PKK ve FETÖ terörü gibi güvenlik riskleri derinde akan toplumsal talepleri biraz daha sabırlı kılsa da bunlar ertelenemez. Nitekim 24 Haziran seçimlerinde AK Partinin oy olarak liderinden yaklaşık 10 puan daha az oy alması ve gençlerden yeterince oy alamaması ciddi uyarılar içermektedir.

AK Parti kalıcı bir iktidarın inşası için küresel güç dengelerinin değişiminin, iç ile dış göçün ve teknolojik gelişim hızının oluşturduğu toplumsal dönüşüm ve yeni meydana gelen talepleri iyice anlayıp karşılamak durumundadır. Diğer bir ifadeyle değişimin hızına bağlı olarak ortaya çıkan oluşan toplumsal talep dalgalarını çözümlemek ve bunlara hızlı çözümler bulabilmesi AK Parti iktidarının kalıcılığını belirleyecektir.

Bu dinamikler altında kalıcı bir iktidar için değişimin hızını yönetmede en önemli husus yönetici elit konusudur. Çünkü değişimin hızı her ölçekte doğru kararlar almayı, sorunlara yapısal çözümler üretilmesini ve bilgi işlem analizleriyle verimli ve etkili yönetim modellerinin kurulmasını gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda kişileri belirlemenin ötesinde kurumları ileri götürecek profilleri tespit edebilecek, ehliyet ve liyakatin objektif olarak tespit edilebildiği kariyer gelişim modellerine ihtiyacı bulunmaktadır. Yetenek, geliştirilmiş kişisel kapasite ve donanım, görevlerde gösterilen ölçülebilen başarılar ve liderlik yapabilme gücü öne çıkmaktadır. Kişilerin başarısını anlamak için ihtiyaç duyulan modelde önemli hususlar değişimin getirdiği sorunları kendi ölçeğinde anlayıp yenilikçi uygulama ve modeller geliştirebilmek veya altındaki personelin kalitesini arttırmak için kendi kurumuna uygun "sürekli eğitim programları" olabilir.

Kamunun kaliteli yönetici ve insan kaynağı ihtiyacı bakımından yüksek öğretimin kalitesinin arttırılması zorunlu hale gelmektedir. Üniversite, öğrenci, öğretim üyesi gibi sayısal parametrelerde elde edilen başarının eğitimin kalitesi sorununda da gösterilmesi gerekmektedir. Üniversitelerin kalitelerini dış gözle de düzenli olarak inceleyip kendi reformlarını yapabilmeleri acil bir ihtiyaçtır. Gelecek dünyanın talep ettiği beceriler farklılaşmıştır. Yüksek öğretim buna uygun iyileştirmeleri yapabilmelidir. Yetişmiş kaliteli insan gücü tüm kurumların ruhu, beyni ve kalbidir.

AK Parti değişimin hızından dolayı ortaya çıkan sorun ve talepleri hızlı ve yerinde çözebilmek için merkezi hükümet ile yerel yöneticiler arasındaki yetki ve sorumlulukları yeniden düzenlemek durumundadır. Bu olgu YÖK ile üniversiteler, bakanlıklar ile yerel yönetimler, Milli Eğitim Bakanlığı ile yerel okul yöneticileri gibi bir çok alanda kendini göstermektedir. Ankara'dan sorunların tespiti ve çözümü imkansızdır. Halbuki sorunların yerinde yerel çözümü çok daha kolay ve daha ekonomiktir. Merkezi teşkilatların denetim ve liderlik rolünü güçlendirmesi çok daha etkili ve verimli olacaktır. Çoğu zaman gecikmiş çözümler çözüm olmaktan çıkabilmektedir. Sürekliliğin ve sürdürülebilirliğin en önemli ayaklarından birisi yerelin yetki ve fonksiyon anlamında güçlendirilmesidir.

Türkiye'nin şehirleşmeyle ve özellikle de bilgi teknolojileriyle yaşamış olduğu dönüşüm katılımı çok daha önemli hale getirmektedir. AK Parti kurulduğundan itibaren katılım süreçlerine önem verdiği için başarılı olmuştur. Fakat toplum artık çok daha fazla karar oluşum mekanizmalarında yer almak istemektedir. Özellikle gençler ve şehirli sınıflar bu hususta çok daha duyarlıdır. AK Parti bu konuda da çıtasını yükseltmek durumundadır. Toplumun tüm kesimlerine ulaşabilen yenilikçi katılımcı yöntem ve modeller geliştirmek durumundadır. Tepe ve ara yöneticilerin toplumsal sorun ve talepleri birinci elden gözlemlemelerine imkan verecek yeni modellerin geliştirmesi yönetimin etkisini arttırabilir. Bu noktada bilgi teknolojilerinden de istifade edilebilir. Aksi takdirde yerel yönetim yöneticileri ve bürokratları bile uzun süre AK Parti iktidarı sebebiyle sadece mazeret üreten, toplumsal talebe duyarsızlaşmış, çözüm odaklı olmayan durağan "bürokrat"lara dönüşebilmektedir. Elbette ki, AK Parti yerel yönetimlere yetki ve mali bakımdan daha fazla önem verip güçlendirmelidir. Fakat işlevselliğin yenilikçi katılım modelleriyle, merkezin liderlik ve denetim rolleriyle de arttırılması gerekebilir.

AK Partinin bu hususlarda yapabildikleri ve başarabildikleri "kalıcılığını" ve "sürekliliğini" belirleyecektir. AK Parti 6. olağan kongresinin yapıldığı bir zamanda bunları hatırlamak önemli olabilir.

Prof. Dr. Atilla Arkan