Fazlullah Tokadî

Hat san'atı'nın büyük ı̇simleri - 60

Asıl adı Fazlullah olmakla beraber, İmam Fazlı ismiyle tanınan hattatımız Tokad'da doğdu. Babası Mehmed Efendi'dir. İstanbul'a gelerek Enderûn-ı Hümâyûn'a alındı ve Belgrâdî Mehmed Efendi'den (ö.1670) sülüs – nesih – rıkā' yazılarını öğrendikten sonra icâzet aldı. Kardeşi Derviş Ahmed (ö.1715) de önde gelen mushaf hattatlarındandır. Enderûn'dan dışarı çıktıktan sonra, Fazlullah Efendi'ye Sultanahmed Camii hıtâbeti ve Eminönü'nde inşâsı 1663'de biten Yeni Vâlide Camii'nin ilk imâmeti hatt-ı hümâyûnla verildi.

Osmanlı Devleti'nin Viyana seferine de vazîfeten katılan (1683) Fazlı Efendi'den hat kaynakları ilmi, fazlı ve maârifi cihetinden sitâyişle bahsediyorlar. Vefat tarihi tesbît olunamamakla beraber, Tuhfe, kardeşi Derviş Ahmed'den sonraya kaldığını ifade etmektedir.

Fazlullah Tokadî'nin burada tanıtılan mushafı, Türk ve İslam Eserleri Müzesi-414'de muhafaza edilmektedir. Şeyh Hamdullah (ö.1520) üslûbundaki hem zarîf, hem latîf hattıyla, İmam Fazlı Efendi hakîkaten müstesnâ bir eserini zamanımıza hediye etmiş (Resim 1). Mushafını 14 Muharrem 1069 (12 Ekim 1658) Cuma günü kuşluk vakti bitirdiğini ferağ kaydındaki dâirevî yazı sahasında enfes bir rıkā' hattıyla belirtiyor (Resim 2). Burada hocasının Belgradî Mehmed Efendi, kendisinin de "kâtib-i Sarây-ı Sultânî" olduğunu yazıyor.

Tezhîbi de yerli yerinde olmakla beraber, serlevhası yıpranmış; hâtime sahîfesi güzel… Mushafın içi de, dışı da göz alan alttan ayırma şemseli bir kabı olduğunu da eklemeliyiz.

Resim 1: Fazlullah Tokadî mushafından bir ara sahîfe.

Resim 2: Aynı mushafın ferağ kaydı.

Resim 3: Aynı mushafın alttan ayırma şemseli kabı.

Prof. Uğur Derman