Ahmed Nâili Efendi

Hat san'atının büyük isimleri - 79

İmzalarında İstanbul'un bâzan Galata, bâzan da Eyüb semtinde oturduğunu beyan eden Hacı Ahmed Nâili, gemici olan babası İbrâhim Zarîfî'yle beraber Mustafa Kütâhî'den hüsn-i hat meşketmiştir. Galata'daki Taşmekteb'te hocalıkta bulunan Ahmed Nâili Efendi, kendini daha çok nesih hattına vermiş ve yazdığı mushafın kaçıncı olduğunu da ketebe kaydında dâima belirtmiştir. Vefatından üç yıl önce yüzyirmibirinci mushafını yazdığı görülen Nâili Efendi; herhâlde son üç yılında da bu güzel alışkanlığını sürdürmüştür. Keşke büyük hattatların hepsinde bu kaydetme alışkanlığı olsaydı, diyerek tarihini ve kaçıncı mushafı olduğunu tesbit edebildiklerimiz üzerinden yazış sür'atine dâir fikir edinebiliyoruz:

1192-1193: 1 yılda 6 mushaf

1193-1204: 11 yılda 16 mushaf

1204-1218: 14 yılda 12 mushaf

1218-1226: 8 yılda 16 mushaf

Gençken yılda 6 mushaf yazabilen Nâili Efendi, ilerleyen yaşlarında önce 2 yılda 3'e, daha sonra her yıl 1'e kadar inmiş. Fakat ömrünün son devresinde yılda iki aded yazması, siparişlere göre kitabet hızını artırabildiğini gösteriyor.

Ahmed Nâili Efendi'nin mushaf dışında Şifâ-yı Şerîf, Delâilü'l-hayrat gibi dinî metinleri de yazdığı, zamanımıza kalan eserlerinden anlaşılıyor. 1814'de vefat eden san'atkârımız Haliç'in Defterdar semtindeki Yâvedûd kabristanına gömülmüştür. Oğlu Hâfız İbrahim Efendi de (ö.1812) hattattır, aynı kabristanda medfundur. Şu hâle göre, aynı âileden üç neslin hat san'atıyla ülfet ettiği anlaşılmaktadır.

Ahmed Nâilî'nin burada tanıtılan mushafı hicrî 1218 (1803) tarihli olup hâlen Türkpetrol Vakfı Koleksiyonu'ndadır. Hattatımızın ferağ kaydında belirttiği üzere, bu mushaf yazdıklarının 106.'sıdır. Sahifelerinin satır sayısı fazla olduğu için ince hacimlidir. Ferağ kaydının dibinde imzası bulunan Molla Mustafa isimli müzehhibin bezemesiyle, zer-enzerder üslûbundaki klasik serlevha, arasuları ile renklendirilmiş; tığları da buna güzellik katmıştır. Sûrebaşları bermûtâd üstübeç mürekkebi ve rıkā' hattıyla yazılmıştır.

Resim 1: Ahmed Nâilî Efendi mushafının serlevhası.

Resim 2: Aynı mushafdan iki ara sahife.

Resim 3: Aynı mushafın hatim duâsı ve ferağ kaydı.

Prof. Uğur Derman