2016'da ABD'deki başkanlık seçimlerine nasıl müdahale edildiğini anlamamızı sağlayan Facebook skandalı, dijital dünyanın manipülasyonlara açık bir yer olduğunu bir kez daha anlamamızı sağladı. Ama bu skandalla birlikte Facebook'taki beğeni tercihlerimizden psikolojik kişiliğimizin tespit edilebiliyor olduğunu öğrenmek şok ediciydi.
Meğer birileri, sadece 70 beğenimizden, nasıl bir insan olduğumuzu anlayıp olaylar karşısındaki tepkilerimizi, tercih ve seçimlerimizi yüzde 80 oranında tahmin ederek bizi büyük bir planın parçası haline getirebiliyormuş. Hazmı zor bir gerçek bu. Dijital dünyada 'hür irade' diye bir şeyin kalmadığını gösteren bir durum.
Facebook gibi sosyal ağlar, sosyal medya uygulamaları ya da telefonumuzdaki 'hayatımızı kolaylaştırıyor' diye kullandığımız programlar aslında hiç de masum değil. Bunu bir şekilde biliyorduk, uzmanlar anlatmaya çalışıyordu belki ama açıkçası sistemin tüm bunları bize güzel bir ambalaj içinde sunmasına kanıp aldandık galiba.
Yaptığımız beğeniler, paylaştığımız fotoğraflar, bilgiler, rehberimizdeki telefon numaraları, dijital dünyada bir veri olarak kabul ediliyor ve bu veriler yeri geliyor şirketlere satılıyor, yeri geliyor bizi sadece müşteri olarak gören sistemin önüne atıyor...
SABAH Teknoloji Editörü Timur Sırt "Siz kira almayan ev sahibi gördünüz mü? Sizin fotoğraflarınızı, videolarınızı ücretsiz sakladığını, ücretsiz yazışmanızı ve arama yapmanızı sağladığını düşündüğünüz uygulama, karşılık olarak sizin verilerinizi alıyor. Üstelik bunu 'Size daha iyi hizmet verebilmek' mazeretini kullanarak yapıyor. Sonrasında artık verileriniz satılacak bir mal olarak kullanılıyor" diyor.
Herkesin başına gelebilecek 10 vaka/soru bulduk. Açıklamasını okuyunca dijital dünyanın bizi nasıl kullandığını anlayacaksınız. Aslında biz uygulamaları indirirken, bir yere üye olurken o okumadan imzaladığımız sözleşmelerle izin veriyoruz tüm bunlara. Bunun için "O sözleşmeleri sıkı sıkıya okuyun" diyor Timur Sırt.
TELEFONUNUZ YARDIM ETMEK İSTİYOR!
Vaka 1: İstanbul'da evde hafta sonu planı yapıyoruz. Sohbette Mustafakemalpaşa'nın da adı geçiyor. Sonra tabletimizi açıp internette dolaşırken Mustafakemalpaşa ile ilgili emlak ilanları çıkıyor karşımıza. Bu nasıl olabiliyor?
* Telefonda birçok uygulama kullanıyoruz ve çoğu açık kalıyor aslında.
Mikrofon kullanımına erişim verdiğimiz herhangi bir uygulama üzerinden ses alınmış olabilir. Bu ses, dijital dünyada bir veri olarak kabul görüyor.
Sonrasında bu veri size gösterilen reklamlarda neden karşınıza çıkmasın ki?
AKILLI ASİSTANLAR FAZLA AKILLI!
Vaka 2: Bir arkadaşımız (adı Ali olsun) Yunanistan'a gidecek ve merakla hava durumuna bakıyor? Onun aşırı ilgisi karşısında "Ne yapıyorsun?" diye sorunca "Söylemem" diyor. Telefonumuzdan Siri'ye "Ali şu an ne yapıyor?" diye sorunca Siri'nin cevabı "Hava durumu bildirimini açmak istiyor musunuz?" oluyor. Ne yani tesadüf mü bu?
* İlk vaka ile benzer bir durum var. Mikrofon erişimine izni verdiğiniz akıllı asistan uygulamaları size sürekli hizmet ediyorsa, bunun bir karşılığı olduğunu unutmayın. Bir de size daha iyi hizmet verebilmek için sizden daha fazla bilgi isteyen uygulamaları beslemeye devam ederseniz, olacaklar karşısında şaşırmayın.
SORU SORDUNUZ YA CEVABI PARAYLA
Vaka 3: Akşam bilgisayarımızı açıp Google'dan "Ne zaman emekli olurum?" diye arama yapıyorsunuz, sabah işe giderken kullandığımız telefon servisinden telefonunuza 'Ne zaman emekli olacağını hesapla' adlı aplikasyonun duyurusu geliyor. Bu aplikasyonun paralı olduğunu da belirtelim.
Birileri bizi izliyor mu?
* Android bir telefon kullanıyorsanız ya da aramalarınızı Google ile yapıyorsanız, "Kurt nasıl beni yakaladı?" diye sormamanızı rica ediyorum. İki cihaza da aynı Google hesabıyla giriş yapan sen değil misin? Soru sordun, tamam! Cevap için elini cebine atacaksın... Galiba cebinde akrep var ki her şeyi bedavaya getirmeye çalışıyorsun.
CASUSLA BİRLİKTE DOLAŞIYORSUNUZ
Vaka 4: Beşiktaş'tayız "Güzel yemek nerede yenir? diye cep telefonundan arama yapıyoruz. Sonra bir yere oturup yemek yerken YouTube'u açıp video izlemeye koyuluyoruz. Video arasındaki reklamlarda Beşiktaş'taki yemek mekanları çıkıyor karşımıza. Aramızda bir casus mu var?
* Konum bilgilerinizi tüm uygulamalara açtığınız an, unutmamanız gereken şu: Yanınızda onlarca casus dolaşıyor. Size sürekli ücretsiz video izleten sevgili dostunuz YouTube konum bilginizi kullanarak reklam göstermiş.
ÜCRETSİZ UYGULAMALARIN İMKANLARI!
Vaka 5: Pazar günü evde küçük tadilat işleriyle uğraşıyoruz. Matkapla duvar delip bir şey asmak da işin bir parçası. Matkabın ucu biraz sorun çıkarıyor. Söyleniyoruz. Biraz sonra telefonumuza bildirim geliyor, en iyi, en ucuz matkap nerede, kaç para... Bu bildirim haberdar ediyor bizi. Telefonun kulağı mı var?
* Telefonunuzda bulunan mikrofon veya kamera erişimine izni verdiğiniz ücretsiz uygulamaların size ikramı, afiyet olsun.
TELEFONUNUZ SİZİ DUYUYOR
Vaka 6: Akşam evde aile fertleriyle televizyon alalım mı diye konuşuyoruz. Sonra Instagram'da karşımıza TV reklamları çıkmaya başlıyor. Bu ilginç değil mi?
* Evet, telefonunuz sizi duyuyor... Bunda şaşıracak bir şey yok. Size ihtiyacınıza göre yardımcı olmaya çalışıyor. TV arıyordunuz değil mi?
ASLINDA SİZ POTANSİYEL MÜŞTERİSİNİZ
Vaka 7: Bir bisiklet alacağız internette araştırma yapıyoruz, fiyatlara modellere bakıyoruz. Sonra hayatımıza devam ediyoruz. Ama bisiklet peşimizi bırakmıyor, internette girdiğimiz sitelerin reklam bölümlerinde hep bisiklet ilanları görülüyor.
Neden?
* Kimi uygulamalardan ücretsiz arama hizmeti aldınız ya bunun karşılıksız olduğunu mu düşünüyorsunuz. Karşılıksız değil. Bir de açık arama yapıp kendinizi potansiyel bir bisiklet alıcısı olarak ifşa etmişsiniz.
BİZİM ÇORBA NASIL KAYNAYACAK?
Vaka 8: Akıllı TV'miz var. Akşam evde TV'de bir tartışma programı izliyoruz. Biraz sıkılıyoruz cep telefonundan Google'a girip bir şey arayacağız ki o esnada TV'de konuşan konuklardan birinin ağzından 'manifesto' kelimesi çıkıyor ve telefonumuzdaki Google sayfasından manifesto ile ilgili sayfalar dökülüyor. Bu tesadüf olamaz?
* Google hesabıyla giriş yaptığınız tüm cihazlar, verilerinizle iş yapmaya devam eder. Google şunu soruyor: "Bu kadar hizmeti bedava alıyorsun, bizim çorba nasıl kaynayacak?"
FACEBOOK BİR PAZARLAMACI
Vaka 9: Facebook profilinizde sakallı bir fotoğrafınız var. Ve sürekli tüy dökücü ürünlerin tanıtıldığı reklamlara muhatap oluyorsunuz. Neden?
* Bedava fotoğraf ve video yüklediğiniz Facebook'un, yüz tanıma ve yapay zeka ile size sürekli satış yapmaya çalışan pazarlamacı olduğu gerçeğiyle yüzleşin artık.
SİZİ ANNENİZDEN DAHA İYİ TANIYORLAR
Vaka 10: Anne-babanız Balıkesir'de yaşıyor. Birkaç ay görüşmemişsiniz, cep telefonunuzda bulunan fotoğraflarına bakıyorsunuz. Sonra telefonla konuşuyorsunuz. Ertesi gün Balıkesir ile ilgili bildirimler geliyor. Evde dinleme cihazı mı var?
* Sizi annenizden ve babanızdan iyi tanıyan, yapay zekalarla sürekli gelişen akıllı robot dostlarınız var! Hayırlı olsun veya geçmiş olsun.
Sabah Gazetesi