Astronomi çalışmaları ile tanınan Müslüman alim: Merraküşi
Müslüman alim Merrâküşî, 12'inci yüzyılda yaşadı; bilim dünyasına yaptığı katkılarla asırları aştı. Matematik, coğrafya, tıp ve astronomiyle uğraşan Merrâküşî, asıl ününü astronomi alanındaki üstün başarılarıyla kazandı. Özellikle astronomiye dair problemlerin çözümünde kullandığı ve geliştirdiği yöntemler bu bilim dalında devrim niteliğindeydi. Çeşitli gözlem aletlerinin düzenlenmesine ve kullanımına dair verdiği önemli bilgiler, kendisinden sonra gelen astronomi alimleri için yol gösterici oldu.
Gökyüzünün izlenme sebeplerinden biri de Müslümanların, Dünya'nın her yerinden kıbleyi bulabilmesi gerekliliğiydi. Bu da ancak Güneş ve Ay'ın konumunun izlenmesiyle mümkündü.
Kur'an-ı Kerim'de geçen göklerle ilgili ayetlerin anlamının araştırılması konusunda da astronomi bilmek oldukça önemliydi. Dini sebeplerle astronomi, bin yıl öncesinin Müslüman âlimleri için merkezi bir alana dönüştü; ortaya koydukları bilgi ve eserler ise yüzyıllar boyunca geçerliliğini korudu. O âlimlerden biri de Merrâküşî idi…
Merrâküşî'nin nisbesinden Merakeş'te doğduğu veya yetiştiği anlaşılır. Kahire'de bulunduğu ve burada astronomiye dair çalışmalar yaptığı bilinir.
Câmiʿu'l-mebâdiʾ ve'l-gâyât fî 'ilmi'l-mîkât adlı eserinde yer alan 1281 yılına ait güneş ve yıldızlarla ilgili tablolar onun bu tarihte hayatta olduğunu gösterir. Bu sebeple bazı modern kaynakların ölüm tarihi olarak verdiği 1262 yılı doğru değildir.
Câmi'u'l-mebâdi' incelendiğinde onun kendinden önceki ilmî birikime hakkıyla vâkıf olduğu anlaşılmakta ve Batlamyus, Hârizmî, Fergânî, Bettânî, Ebü'l-Vefâ el-Bûzcânî, Bîrûnî, Zerkâlî, Câbir bin Eflah gibi bilginlerin matematik ve astronomiye dair çalışmalarından yararlandığı ve onlardan çeşitli nakillerde bulunduğu görülür.
Astronomiyle ilgili kendi gözlemleri ve hesaplama sonuçları ile çeşitli gözlem aletlerinin düzenlenmesine ve kullanımına dair verdiği önemli bilgilerdir.
Onun özellikle gözlem aletlerinin tarihi konusunda en değerli kaynak olma vasfını taşıyan Câmi'u'l-mebâdi' adlı eseri için Kâtib Çelebi "bu sahada yazılanların en büyüğü" ifadesini kullanmıştır.
Bu alanda çalışma yapacak öğrencilerin de göz önünde bulundurularak hazırlandığı anlaşılır.
Merrâküşî, bu eserin yazılma amacını, yaygınlaşmış birtakım yanlış görüşlerin ıslahı, uzun bir şekilde ele alınan konuların özeti, eksik kalan kısımların tamamlanması ve bunların yanında kendisinin ulaştığı sonuçların ortaya konulması şeklinde ifade etmektedir.
