Bilimin bütün alanlarında eserler veren Müslüman alim Kutbüddin Şirazi
Günümüzde bizler bir alanda uzmanlaşmak için uzun çabalar sarf ederken, geçmiş yüzyıllarda yaşayan Müslüman alimler, bir beden içinde onlarca insanı taşır gibi birçok alanda gerçekleştirebildikleri uzmanlıklarıyla bugünün insanını hayrete düşürmektedir. Bu isimlerden biri de astronomi, matematik, tıp, optik, felsefe ve dini alanlarda önemli çalışmalar yapmış İranlı Müslüman alim Kutbüddîn Şirazi'ydi. Hayatını ilme adayan Şirazi, bilim tarihimizde birçok yeniliğin öncüsü oldu. Peki, Şirazi, Anadolu topraklarında ünlü mutasavvıf Mevlana ile nasıl tanıştı ve görüşlerinden etkilendi?
📌 İranlı İslam aliminin hayatına dair bilgileri, Şirazi'nin İbn Sina'nın el-Kanun isimli eserine yazdığı şerhin mukaddimesinden elde ediyoruz.
📌 Alimin kendi verdiği bilgiler ekseninde hayatına bakacak olursak tabipleriyle meşhur bir ailede 1236 tarihinde dünyaya gelen Şirazi, ilmi bir ortamda yetişti. Babası göz hekimi ve ayrıca İran'ın en önemli alimlerinden Sühreverdi'nin müridiydi. Babasının tıp ilmiyle uğraşması elbette Şirazi için büyük bir avantajdı nitekim küçük yaşlarda tıp bilgisi edinmeye başladı. Tasavvuf bilgisinin temelleri de yine çocukluğunda babası sayesinde gerçekleşti.
↪ Çocuk yaşta gördüğü eğitimlerin meyvesini yine çocuk yaşta alan Şirazi, babasının vefatından sonra onun hastanedeki görevine bizzat tayin edildi.
📌 Doktorluğu esnasında tıp alanındaki otorite isimler olan Razi ve İbn Sina'nın eserlerini okudu. Bu kitaplar Müslüman alimin hayatında büyük bir dönüm noktası oldu. Öncelikle eser hakkında yapılan bütün tercümeleri okumakla işe başladı.
📌 İbn Sina'nın eserini okurken dolduramadığı birtakım boşluklar vardı. Tıp bilgisini en üst dereceye ulaştırmak amacıyla İran'daki Meraga şehrine yolculuğa çıktı.
↪ İbn Sina'nın en kapsamlı tıp eseri olan el-Kanun isimli kitabını daha nitelikli bir şekilde şerh etmek için yolculuğa çıkan Şirazi, burada ilmi eserine büyük katkılar sunacak Nasirüddin-i Tusi'den dersler aldı. Ünlü alim Şirazi'nin tıp, matematik ve felsefe alanında ufkunu oldukça genişletti.
📌 Devrinin en önemli alimleri arasında yer alan Nasirüddin-i Tusi, binlerce kıymetli eseri Moğol istilaları sonucu tahrip olmaktan kurtardı. Bu eserler alimin ileride kuracağı rasathane (gözlem evi) için çok kıymetliydi.
📌 Tusi, İlhanlı hükümdarı Hülagü'nün başdanışmanı olarak kuracakları rasathane için diyar diyar gezdi. Bu gezintiler esnasında Tusi, Şirazi'nin kendisine büyük faydası dokunacağını Hülagü'ye iletmiş ve onu da yardımcısı olarak almayı hükümdara teklif etmişti. Böylece Tusi ile Şirazi arasında yüzyıllar sonrasına bile konu olacak ilmi faaliyetlerin temelleri atılmış oldu.
↪ Tusi, hükümdarı Hülagü'ye astronomi çalışmaları için bir rasathaneye ihtiyaç duyulduğunu iletince çok geçmeden Meraga Rasathanesi kuruldu.
📌 Tusi, bu ilim merkezinde çalışacak bir kadro kurmaya karar verdi. Alanında uzman kişilerden oluşan kadroda Şirazi de yer alıyordu. Tusi'nin öğrencisi burada çalışmalara yardım ederken aynı zamanda katip olarak da görev yapıyordu.
↪Şirazi, seyahatinin amacı olan el-Kanun kitabının sırlarını çözmeyi hocası Tusi ile başardı Bu rasathane hem tıp, astronomi ve felsefe alanında kendisini geliştirebildiği hem de bu alanlara büyük katkılar sunduğu bir ilim merkeziydi. Tusi'nin rasathanede hazırladığı Zic-i İlhani isimli astronomi eserini yazmasına yardım etti. On iki yıl süren gözlemler sonucu rasathanenin en önemli eseri olan Zic-i İlhani Şirazi'nin de büyük katkılarıyla ortaya çıktı.
📌 Rasathanedeki en başarılı öğrenciler arasında yer alan Şirazi, çok geçmeden hocasın gözdesi oldu ve onunla seyahatlere çıktı. Meraga'da ilmini pekiştiren Şirazi, Horosan'ı ziyaret etti. Hocasına bu seyahatlerde eşlik eden Şirazi, hazırladığı şerh için de bilgiler toplamaya devam etti. Bu yolculukları esnasında mantık ve felsefe bilgisini de farklı hocalar sayesinde pekiştirdi.
📌Fakat bu seyahatten sonra bir daha Meraga'ya dönmedi. Artık kendi yolunu çizmenin vakti gelmişti… Hocası ise kendisini bırakıp giden en gözde talebesini asla affetmeyecekti...
Astronomi, matematik, tıp, optik, felsefe ve dini alanlarda önemli çalışmalar yapan İranlı #Müslüman alim #KutbüddînŞirazi, hayatını ilme adadı. Peki, #Mevlana ile Şirazi'nin ilginç tanışma öyküsünü biliyor musunuz? https://t.co/VsbKbLqJrC
— Fikriyat (@fikriyatcom) February 7, 2021
↪ 13. yüzyılların başında Moğol istilaları sebebiyle özellikle Selçuklu Devleti'nde ilim alanında önemli gelişmeler kaydediliyordu. İstilalar göçü hızlandırmış, çoğu İslam alimi Anadolu'da kendisini himaye edecek sultanların memleketlerine gitmeyi tercih etmişlerdi. Selçuklu Devleti bu anlamda ilim insanlarının korunup himaye edilmesinde büyük rol üstlendi.
ŞİRAZİ'NİN ANADOLU TOPRAKLARINA GELİŞİ
📌 Birçok İslam aliminin Anadolu'yu mesken tutması bölgeyi bir ilim merkezi haline getirdi. İşte Şirazi de Anadolu'ya gelen alimlerden biri oldu.
📌Bağdat yolculuğundan sonra Anadolu'ya gelen Şirazi, İbn Sina'nın el-Kanun kitabına yazdığı şerhte Anadolu'ya yolculuğunu:
↪"Hikmetin kabesi Nasireddin Tusî'den ayrıldıktan sonra el-kanun'un anlaşılmayan ve muğlak olan kısımlarını çözmek yeni ve kapsamlı bir şerh yazmak için Bilad-ı Horasan (Cüveyn ve Kazvin) oradan Irak-ı Acem ve Irak-ı Arab ve daha sonra Bilad-ı Rum'a seyahat ettim" şeklinde izah eder.
