Hac için yola çıkıp 28 yıl dünyayı dolaşan İbn Battuta
İbn Battuta, doğduğu şehirden 22 yaşında hac niyetiyle yola çıkmış ve 28 yıl boyunca dünyanın birçok yerine seyahat etmişti. Gezileri boyunca pek çok farklı coğrafyanın yaşamına tanıklık eden İbn Battuta, bu seyahatlerini Er-Rıhle adlı eserinde toplamış; o dönemin devlet ve toplum yapılarına, inanç ve adetlerine, doğal özellik ve ürünlerine ayna tutmuştu. Dünyanın büyük gezgini sayılan Marko Polo'yu seyahatleri ve aktardığı bilgilerle geride bırakan İbn Battuta'ya dair bilinmeyenleri derledik.
Tarihin en büyük seyyahlarından biri olarak kabul edilen İbn Battûta, 24 Şubat 1304'te, Fas'ın Tanca şehrinde doğdu.
Ailesi Berberî Levâte kabilesine mensup olup Berka'dan buraya göç etmiş ve onun seyahatnamesinde yer alan "Kazâ ve meşihat benim ve atalarımın mesleğidir" cümlesinden anlaşıldığına göre birçok kadı yetiştirmişti. Nitekim kendisi de çeşitli yerlerde kadılık yapmış ve 1368 yılında, Tâmesnâ kadısı iken ölmüştü.
İbn Battûta'nın hayatı ve şahsiyeti hakkındaki bilgilerin kaynağına seyahatnamesinden ulaşılır.
Türklerin, Moğolların, Maldivlilerin hükümdarlarıyla tanışan İbn Battûta, birçok ülkede kadılık makamına getirilmiş, Farsça ve Türkçe bilmesi ve yolculuklarında çeşitli siyasî tecrübeler kazanması dolayısıyla kendisine bazı diplomatik görevler verilmişti.
Derviş gibi giyinmesi ve dervişçe davranması sebebiyle de halk ve ulema tarafından sevilen İbn Battûta, sûfîlere ve zâhidlere duyduğu yakınlık dolayısıyla onların sözlerini ezberlemişti. Er-Rîhle olarak tanınan seyahatnamesi, bu yönüyle o dönemin tasavvuf hayatı hakkında değerli bilgiler verir.
Sıradan biri gibi görünmesine rağmen üslubunda olağanüstü renklilik ve sarsıcılık hâkimdir.
Zaman zaman bazı sözlere inanmadığını belirtse de itimat ettiği birinden gelen rivayeti asla reddetmemiştir. İbn Battuta bazen küffara karşı cihada katılmış, bazen de kendini nimetlerden uzak tutarak bir zâhid gibi yaşamıştır.
Bütün malını elden çıkarıp Şeyh Kemâleddin Abdullah el-Garî'nin tekkesine girmiş, fakat kendi ifadesiyle hayat onu tekrar maceraların kucağına atmıştı.
Seyahatnamesinde yer alan bilgilere göre İbn Battûta, 14 Haziran 1325 Tanca'dan hac niyetiyle yola çıktığında henüz 22 yaşındaydı.
Kuzey Afrika sahillerini takip ederek 5 Nisan 1326'da İskenderiye'ye vardı. Burada Şeyh Burhâneddin el-A'rec'in telkiniyle kendisinde Hint, Sind ve Çin gibi doğu memleketlerini görme hevesi uyandı.
İskenderiye'den Kahire'ye, oradan Yukarı Mısır'a gitti; eserinde tam metin halinde verdiği Hizbü'l-bahr virdi tasavvuf tarihi bakımından oldukça önemli bir belgedir.
Yukarı Mısır'dan deniz yoluyla Cidde'ye geçmek için Kızıldeniz kıyısındaki Ayzâb Limanı'na indiyse de, bölgedeki siyasi karışıklıktan ötürü Kahire'ye dönmek zorunda kaldı.
İbn Battûta'nın seyahatnamesinde dikkat çeken konulardan biri Ayzâb Limanı'nın milletlerarası statüye sahip olduğunu tespit etmesi, bir diğeri Mısır Memluklerini "Etrâk" diye anması ve Memluk hâkimiyet alanını Anadolu gibi "Türk ülkesi" tabiriyle tanıtmasıdır.
Kahire'de fazla kalmayan İbn Battûta 17 Temmuz'da Suriye'ye doğru yola çıktı ve Kudüs, Aclûn, Akkâ, Sûr, Sayda, Taberiye ve Antakya gibi şehirleri dolaştıktan sonra 9 Ağustos'ta Dımaşk'a varıp Ramazan'ı burada geçirdi.
Başta Şehâbeddin İbnü'ş-Şıhne olmak üzere aralarında iki de kadın muhaddisin bulunduğu on dört âlimden umumi icâzet aldı. Memluk Sultanı el-Melikü'n-Nâsır'ın Karasungur'u öldürmek için İsmâilî fedailerden oluşan özel timler gönderdiğini söylemesi bölgeyle ilgili olarak verdiği ayrıntılardan biridir.
Seyahatnamenin bu kısımları savaş tarihi ve gerilla taktikleri hususunda da iyi bir kaynaktır.
