Hellmut Ritter kimdir? Fuat Sezgin'in Hocası Ritter İslam bilim tarihine nasıl yönlendirdi?
Hellmut Ritter, neşrettiği telif ettiği eserler ve tercümeleriyle İslam tarihine ışık tutan; İslam kültür ve medeniyetine dair çalışmaları Batı'da tanıtan bir bilim insanı. Eğitimini Almanya'da tamamlayan Ritter, Birinci Dünya Savaşı sırasında askerliğini İstanbul ve Irak'ta yaptı; Türkçe ve Arapçasını bu vesile ile geliştirdi. Ritter, İstanbul'da bulunan kütüphanelerdeki yazma eserlerin zenginliğini fark etmiş; İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Enstitüsü'nün kurulmasına öncülük etmiş ve Türkiye'de Çağdaş Doğu dilleri ve bilimi üzerine araştırmaları başlatmıştı. İslam bilim tarihi profesörü Fuat Sezgin'i bu alana yönlendiren de oydu…
◾ Türkiye'de Doğu dilleri filolojisinin ve Türkoloji'nin kurucusu olarak tanınan Alman bilim insanı Hellmut Ritter, 1892 yılında Almanya'nın Lichtenau kasabasında doğdu.
◾ Lise öğrenimini Almanya'nın Kassel şehrinde tamamlayan Hellmut Ritter, Halle Üniversitesi ve Strasburg Üniversitesi'nde Şarkiyat ve Doğu dilleri öğrenimi gördü. Teoloji ve klasik filoloji derslerine katıldı. Bu üniversitelerde Carl Brockelmann, Paul Kahle, Theodor Nöldeke, Enno Littmann, Landauer ve Frank gibi ünlü şarkiyatçılardan dersler aldı.
◾ Hamburg Üniversitesi Doğu Kültürü ve Tarihi Bölümü'nde 1913 yılında göreve başlayan Ritter, bir sonraki yıl "Arapça Ticaret Bilimi El Kitabı" olarak tercüme edilebilecek Ein arabisches Handbuch der Handelswissenschaft adlı teziyle doktorasını tamamladı.
◾ Askerlik görevini 1914-1918 savaş yıllarında İstanbul ve Irak'ta yapan Hellmut Ritter, bu yıllarda Türkçe ve Arapçasını geliştirdi.
◾ Savaş sonrası 1919 yılında Hamburg Üniversitesi Doğu Dilleri Kürsüsü'nde profesör olarak göreve başladı.1926 yılında görevinden alınan Ritter, Hamburg'da yürüttüğü İran edebiyatı ve tasavvufu çalışmalarını sürdürebilmek için İstanbul'a geldi.
◾ Hellmut Ritter, çalışmaları sırasında İstanbul'da bulunan kütüphanelerdeki yazma eserlerin zenginliğini fark etti.
◾ Batı'da yeterli kaynağın bulunmayışı nedeniyle Alman bilim insanlarına bu eserlerle ilgili katalog hazırlanması amacıyla bir rapor gönderdi.
📌 Bu rapor üzerine burs aldığı Alman Doğu Derneği, İstanbul'da bir şube açmaya karar verdi ve başına da Hellmut Ritter'i getirdi.
◾ Bibliotheca Islamica adlı bir ansiklopedi serisi hazırlamak, bir dizi Arapça, Farsça ve Türkçe metni neşretmek, İstanbul kütüphanelerindeki yazma eserler hakkında bilgiler vermek, bu eserlerin fotoğraflarını Alman bilim insanlarına göndermek ve genç şarkiyatçılara yol göstermek, şubenin üstlendiği görevlerdendi.
◾ 1929-1949 yılları arasında Ritter'in başkanlığında 24 adet Arapça, Farsça ve Türkçe yazma eser kritik yapılmak suretiyle neşredildi.
◾ Ritter, ayrıca yazma eserleri ayrıntılı bir şekilde tanıtarak tahlil ettiği 16 makale kaleme aldı. Bu makaleler, Oriens, Der Islam gibi şarkiyat ile ilgili referans kabul edilen dergilerde yayımlandı.
◾ Bu görevleri sürdürürken aynı zamanda 1936 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde okutman, 1938 yılında öğretim üyesi olarak Arap ve Fars edebiyatı dersleri verdi.
◾ Üniversite kütüphanesi içinde belirlenen bir dairede, kütüphanenin zengin koleksiyonlarından da faydalanarak Şarkiyat Enstitüsü'nü kurdu.
◾Türkiye'de çağdaş Doğu dilleri ve bilimi üzerine araştırmalarını başlatan Hellmut Ritter, 1949 yılında Almanya'ya döndü ve Frankfurt am Main Üniversitesi'nde görev yaptı.
◾ Emekliliğinden sonra UNESCO tarafından Herbert Wilhelm Duda ve Ahmet Ateş ile birlikte, İstanbul kütüphanelerinde İran şairlerine ait yazmaların kataloğunu hazırlamakla görevlendirildi ve bu görevin yanında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arap ve Fars filolojileri bölümlerinde 1956-1969 arasında ders verdi.
📌 1969'da Almanya'ya dönen Hellmut Ritter, 19 Mayıs 1971'de öldü. Ondan geriye Müslüman âlimlerin kaleme aldığı eserlerin tercümeleri, neşrettiği ve telif ettiği eserler ile yetiştirdiği bilim insanlarının kıymetli çalışmaları kaldı.
